ӨЗ ҮЙИМ

Көрдим ферғаўынлар қалдырған тағын,
Тынбай араладым Искендер бағын.
Тиллә жайдың төбесинде отырып,
Ядымнан шықпады өзимниң жағым.

Патшада да болған емес артық бас,
Зорлық барда уят пенен ар шықпас.
Мийнет пенен еккен он түп дарағым,
Ханның ҳәўли-ҳәреминен артықмаш.

Үйимниң ишинде керегим тайын,
Қам гербиштен өрген бес қабат жайым.
Питкен маңлай терим, табан етимнен,
Узағына жасағайман илайым.

Париж, Лондон шәҳәрлери қыяда,
Жайсаң болып аталыпты дүньяда.
«Қайсы шәҳәр сулыў?»-десе биреўлер:
Өз Нөкисим ҳәммесинен зыяда.

Еске алсам шет елдеги гезимди,
Оятады патриотлық сезимди.
Ўатанымның жулдызларын көргенде,
Өз анамның дийдарындай сезилди.

Мен тек мәзи үй-ишиме басшыман,
Ҳәр ўақытта жақсыларға жақсыман,
Аман болсын бала-шағам, досларым,
Жасай берсин Нөкис- гөззал астанам.

ТАШКЕНТ

«Туўылып дүньяға дослыққа келдим»,-
Деп уллы Наўайы әйлеген пәрьяд,
Қытайдан жол тартып, әрменли елдиң,
Шийрин қызы ушын жан берген Фархад.

Улуғбектиң ушқыр қыялы талған,
Көз тигип жулдызға узақ ўақытлар,
Биз ушын ертек те болмады жалған,
Қыялды шын етти космонавтлар.

Адамға көрсеткен шарапатыңды,
Күншығыста уллы мәнзилханамсаң.
Парлатып жүректе муҳаббатымды,
Жыллар өткен сайын шырайланасаң.
   ***
Өскен мәканысаң Айбек ағаның,
Мақтанаман болғанлықтан мен ини,
Қутлы дәргайына тийсе табаным,
Жаным деп баўрына тартады мени.

Сенде Ғафур, Уйғын тасқын жыры бар,
Сенде Мукаррәма гөззал жылўасы,
Халийма даўысының тилсим сыры бар,
Зүлфиялар елдиң бүлбилгөясы.

Заман Чеховлары, Яшину, Қаҳҳар,
Шәкиртке жарасам нийетим-дәмем,
«Шашлары қар, лекин, ойлары бәҳәр»,
Бул сәтир Шухраттан, плагиат демең.

Мәртебеси таўдай ағайын елдиң,
Жерлери бейишдур, халқы талантлы.
Өнер суңқарларын өзбекте көрдим,
Уллы зибан берген ушқыр қанатты.
                                                   1960-жыл

                               ***
Сәлем Ташкент, меҳрибанлы бас қалам,
Жер жүзинде даңқ көтерген астанам.
Зияратқа келип турман елимнен.
Қарақалпақ баўырыңнан, әссалам.

Күниң- қуяш, түниң-жулдыз, жарық-ай,
Жүз көрсем ҳәм мың көриўге жалықпай,
Сап ҳаўаңның толқынында жүзейин,
Океан гезип, рәҳәтленген балықтай.

Бир тамырдан өскен еки шақамыз,
Ат оздырып келсе өзбек ағамыз.
Өзбекстан өтти десе мәрреден,
Өрре турып шапалақты қағамыз.

Тәғдир шерик бир денениң жанындай.
Қаным шерик, бир жүректиң қанындай.
Дилимиз бир, тилимиз-бир сайраған,
Бир дуўтардың жуп есилген тарындай.

Түри уқсас қудды мениң өзимдей,
Бирге туўған егизектиң жүзиндей.
Еккиси ҳәм - Өзбекстан перзенти,
Бир гөззалдың еки гәўҳар көзиндей.

Бир-биреўге жүрек сүттей ийеди,
Бир адамның сырқыраса сүйеги,
Бир перзенттиң тикен кирсе қолына,
Жүрегиме оттай барып тийеди.

Аўыр жүкти арқаласа баўырым,
Менде ҳәм бар шериклесер жаўырын.
Толқынлатты сизде болған зилзила,
Қарақалпақ шәҳәр менен аўылын.

Қуўатыңа күш қосылды қанаттай,
Ел көркеймес, мийнеттен гүл жаратпай.
Көкке қарай бойын созды биналар,
Жер астынан өсип шыққан дарақтай.

Бирге жүзген шад өмирдиң айдынын
Дослық — мениң ең қәдирли байлығым,
Дослық жүрек оты менен жеңгенбиз
Талайларын таўдай үлкен қайғының.

Көңили-дәрья Әмиў, Сыр ҳәм Зарафшан,
Өзбек туўысқанға болсын шәрәф-шән.
Атлас дөнип, гүл жамылған шәҳәрим,
Күншығыста жарқыраған дарақсаң.

«Ақ алтыннан» океандай кән қурып,
Өзбек аты жер жәҳанда жаңғырып,
Жарқыраған Шолпан жулдыз Ташкентим,
Дослық, бахыт, қуўанышлар мәңгилик.
      1969-жыл, январь

ӘЙЙЕМГИ САМАРҚАНД

«Алтын шәҳәр-Самарқанд» деп,
Еситилген ел сөзи.
Атлас дөнген бинәлары,
Көк тиреген гүмбези.
Аспан жердиң аралығы,
Әлўан түске енип тур,
Гүл көркине нур себелеп,
Жарқырайды күн көзи.

Тарам-тарам нағыслары,
Таң тәсийин қалдырды,
Жүрегиме ләззет берип,
Меҳиримди қандырды.
Ынтық пенен Улығбектей,
Қарай бердим ҳаўаға,
Көрип көзим ойлай-ойлай,
Қыялымды талдырды.

Ийрек-ийрек ойыўларын,
Жайнап турған гүл дейсең.
Ҳәр бир жайын өз алдына,
Жалт-жулт еткен күн дейсең.
Усыншелли ақыл-ойды,
Мийлерине ендирген,
Бар өнерин кейингиге,
Берип кеткен ким дейсең.

Гөр Әмирден көрингендей,
Темирләңниң айбаты.
Ҳәр бинәда патша аты,
Ханым аты, бай аты.
Умытылған жарық көрмей,
Гүл өмирин сарп етип,
Топырақтан гәўҳар соққан,
Шеберлердиң ғайраты.

Қулдың, гүңниң күши ҳадал,
Өзи-«ҳарам» бурыннан,
Ҳәр сарайдың иргесинде,
Нешше жанлар қырылған.
Гербишлери арыўлардың,
Көз жасынан ийленген,
Палўанлардаң тери менен,
Қанларынан қурылған.

Қала менен мақтаныпты,
Патша, ханлар, басқалар…
Шебер аты жоғалса да,
Олар өрген тас қалар.
Атларыңды билмесем де,
Жер астында жатырған-
Сизлер ушын бас ийемен,
Мийрас қурған усталар!
                              1974-жыл.

ДИЗИЛ СӨЗЛЕРИМ ЖУЛДЫЗДАЙ

  ***
Көркем сөз бир қус еди,
Қолға қашан түседи, ­
Деп отырдым ойланып,
Қәлем услап ойланып.

Унатпадым сөзимди,
Уйқы басты көзимди.
Қәлем қалды қайрылып,
Қалыппан сөзден айырылып ...

          ӘЛИЙШЕР НАЎАЙЫ

Қыялым шарықлап ушса аспанға,
Көз салып жәҳанды жазсам дәстанға!

Кетсем, дүнья, бир күн жаўып қапысын,
Не болар соңғыға таслар табысым?!

Кимлер қалдырса да дүньясын, затын,
Тарийхта билмеймиз олардың атын.

Не байлар ел сорып, жыйнаған малды,
Таслап кеткенинде белгисиз қалды.

Ақырында оның изи билинбес,
Гәўҳар, алтын, гүмис көзге илинбес.

Адамға орнықса ҳасыл даналық,
Қалар сөзи бир қәлипте жаңарып.

Наўайының заманына бес әсир,
Болса да биз бенен жүрипти ҳәзир.

Қанша болсадағы жоллары алыс,
Алдында турғандай ҳәммеге таныс.

Қулаққа еситилер шертилген сазы,
Естен кетпес толықсыған ҳаўазы.

Шын кеўилден сүйген адам баласын,
Ҳәсемлеп орнатқан сөздиң қаласын.

Гәўҳардан гербишин соғып қалатқан,
Текшелерин алтын менен жалатқан.

Гүмистен салынған мунары бийик,
Айдан асып турған, күнди де сүйип.

Ишинде жайласқан бағы ҳәм гүли,
Булағы бурқырап, сайрар бүлбили.

Соныңдай баҳалы болса да сөзи,
Қайғылы шөллерде қаңсады өзи.

Заманына писент етпей аҳ урды,
Елди дослық, әдилликке шақырды.

Күнлер өтти жүўеридей жумалап,
Жыллар өтти жыл артынан қуўалап.

Зийрек зейин питкен дана халыққа,
Жол көринди апарыўшы жарыққа.

Бахыт булағында сайранлар еттик,
“Жеңис!” деген қутлы әрманға жеттик.

Қуўаныш толқыны туўлап тасады,
Гүллән халқым татыўлықта жасады.

Жан питип жасарып бүгин Фархадқа,
Шийринге қосылды, жетти муратқа.

Ләйли-Мажнун заманында жылады,
Бүгин көрсең шадлы нама шалады.

“Ҳамса”, “Шәрдуан”да аталған қызлар,
Назлы майысады, қолында сазлар.

Наўайының мәңги өшпейди аты,
Қәдирлейди адамзаттың әўлады.

Ҳеш ўақта тозбайды салған қаласы,
Күн менен шағылысып турар арасы.

Болсам Наўайыдай сөздиң устасы, ­
Деген мақсетим бар гәптиң қысқасы.

Тартайын шадланып жеңистиң сазын,
Жер жүзине еситилсин ҳаўазым. 

Кетсем, дүнья, бир күн жаўып қапысын,
Сол болар соңғыға таслар табысым.
                                        1947-жыл, Мойнақ

БЕРДАҚ

Аралдың ушқыр қыраны,
Туўылған Бердақ толқыннан.
Қәлеми-өткир қуралы,
Жаўына қарсы жулқынған.

Сарп етип, Бердақ бар күшин,
Журтына бахыт тилеген.
Зарлап өткен халық ушын,
Ақылы дәрья ер екен.

Мақсетине жетпеген,
Заманы болып қараңғы,
Сонда ҳәм писент етпеген,
Даўыл менен боранды.

Меҳрийбан болып адамға,
Шаршамаған, талмаған.
Зулымлық күшли заманда,
Гонорар да болмаған.

Малы жоқ бағып айдарға,
Аш-әптада көп болған.
Реҳимсиз байларға,
Бердақтың сөзи оқ болған.

Бай менен залым аталық,
Бердақтың күшин талдырған.
Сонда ҳәм шайыр аталып,
Тозбастай мийрас қалдырған.

Қайғылы қара думанда,
Қуяшлы күнди излеген,
Қан шашылған заманда,
Бахыттан үмит үзбеген.

Халқы қайға тирилтти,
Жоғалып кеткен Бердақты.
Арамызда жүрипти,
Мәңгиликке ардақлы.

ШАЙЫРЛЫҚ ТОЛҚЫНЫ

Қағаз майдан, қәлем жорға,
Сүр жорғаны, қолым мениң.
Ел қызығар сулыў жырға,
Сайра-сайра тилим мениң.

Жастан сөзим көпке жетти,
Көрип төбем көкке жетти.
Шабыт берип, шайыр етти,
Иләҳий илҳамым мениң.

Әйне-әйне жаслық шағым,
Шалқы-шалқыйтуғын ўағым.
Мийўа питип пискен бағым,
Жарқыраған гүлим мениң.

Ел перзенттен етер дәме,
Халық тилегин бийкар деме,
Шайырлық ­ үлкен мәртебе,
Көкке өрлер кеўлим мениң.

Миннетдарман халқым ушын,
Жуўытпайман сөздиң пушын.
Шайырлықтың сынап күшин,
Артсын күш жигерим мениң.

Дизил сөзлерим жулдыздай,
Жылтылдап турсын қундыздай.
Сөз саллансын сулыў қыздай,
Сүйсин шадлы елим мениң.

Өрле қыял самолеттей,
Теңиз гезген пароходтай,
Электрден шыққан оттай,
Жарқырасын кеўлим мениң.

Кирип ақыл ордасына,
Ердим илим жолдасыма,
Жүзип билим дәрьясына,
Көргиш болды көзим мениң.

Әй, шайырлық көрсет өнер,
Сөздиң бәрҳә гәўҳарын тер.
Ғәзийнени дөретип бер,
Солай етер гезим  мениң.

Сүўретлейин ҳүр Ўатанды,
Тәриплейин нур заманды,
Дөреткиш жаңа адамды,
Айтсам тасар сөзим мениң.
                              1950-жыл

ӨЗБЕК ПАХТАСЫ

Зүрәәт табысына арнаў

Пахта ­ халқымыздың уллы ураны,
Пахта ­ тынышлықтың өткир қуралы.
Пахта мағлыўматы оқылған шақта,
Ербең етер елдиң көзи-қулағы.

Пахта ­ пәк ҳәттеки дәрьяда суўдан,
Пахта ­ гөззал көлде жүзген аққуўдан.
Қуяштан қуўаты, мийнет ­ қанаты,
Аспан менен жердиң ышқынан туўған.

Пахта ­ дүньядағы әжайып буйым,
Пахтасыз инсанның жасаўы қыйын.
Инсан деп айтылмас адам баласы,
Егерде үстине киймесе кийим.

Қуслардың бойында пәри, қанаты,
Кийимнен басланған адамның аты.
Кийим жарасығы инсан улының,
Демек, пахта ­ өмиримиздиң саўлаты.

Ҳәр жыл бәлентлесер пахтаның таўы,
Өмир ­ ерис болар, пахта ­ арқаўы.
Пахта ­ дийхан ушын бақ пенен дәўлет,
Пахтада дийханның қурғын жасаўы.

Пахтаны ­ “ақ алтын” деймиз мысалы,
Зерден де қәдирли ҳәр бир мысқалы.
Пахта ­ жер астынан қазылған байлық,
Булақтай ағылған елдиң ырысқалы.

Қол қаўсырып отырғанда арқайын,
Көтерер ме, адам елдиң абырайын.
Өзбекстан өтти бийик мәрреден,
Пахтаның төрт миллион тоннасы тайын.

Үргениш, Термиз ҳәм Самарқанд, Нөкис,
Ташкент, Бухаралар атланды тегис.
Әндижан, Наманган, Ферғана, Қаршы,
Ҳәммениң қолында ғалаба жеңис.

Сазлардай жаңлады жалынлы гүрес,
Батырлар атланған гирес ҳәм гирес.
Мен өзим де қарақалпақ атынан,
Қостым саўға ушын бир тамшы үлес.

Салыкеш, балықшы, шарўасы менен,
Тасқын мыңсан байлық арнасы менен,
Халқым қарақалпақ сәлем жоллады,
Үш жүз мың ақ алтын тоннасы менен.

Ҳақыйқатты айттым аса мақтамай,
Жүйриклери қатты шапты тоқтамай.
Қарақалпақ ­ ўәдесине ўапалы,
Халқымның жүреги ­ аппақ пахтадай.

Ҳәмме қуўатлады жүреги менен,
Ақыл-күши менен, билеги менен,
Өзбек орынлады нийет-мүддесин,
Туўысқан халықлардың тилеги менен.

Ўатанның қудиретин арттырған пахта,
Өмирдиң сәўлесин жақтырған ­ пахта.
Мәртлер мәртебесин көкке көтерип,
Қаҳарман атағын алдырған пахта.

Пахта ­ намыс, пахта ­ абырай, пахта ­ нан,
Пахта ­ елге берекетли дастурхан.
Аман болсын ­ ел зәбердес мәртлери,
Аппақ алтын нуў теңизин тасырған.
      1968-жыл

МИЙНЕТ БӘҲӘРИ

Қуяш күлди, жылтыр гүмис нур төкти,
Сәўле шашып жарқыратты жер-көкти.
Булақ шапшып, сылдыр-сылдыр атылып,
Боз жорғадай секириўин үдетти.
Жер бетиниң қары кетип доланып,
Бай тәбийғат ғәзийнесин дөретти.
Епкин самал жас еркедей қытықлап,
Жулдырлатты жапырақлы теректи.

Ҳасыл топырақ жасыл гилем жамылды,
Ағаш бөртип, көк лентасын тағынды.
Жипек ҳаўа сағынғандай сыйпалап, ­
Бой балқытып шымбырлатты жанымды.
Ушқыр қыял алғыр қустай шарықлап,
Жеткермеди желден жүйрик сағымды.
Әмиўдәрья тасқынындай таралып,
Шайырлықтың сөз булағы ағылды!

Бир мен емес сүйиўшилик ойлаған,
Жан-жәниўар шадлық пенен ойнаған.
Қуўанышта қарсы алып бәҳәрдиң,
Келгенлигин гүллән мақлуқ тойлаған.
Көлбуғаның,   барабандай сестине,
Бәрше қуслар сестин қосып сайраған.
Жаңа келген ашық жүзли арыўдың,
Көрген жанлар дийдарына тоймаған.

Ҳәзлик леби шымбыр-шымбыр сезилип,
Тоты таўыс таранады сүзилип.
Үйрек, ғазлар кәрўан тартып баратыр,
Көк моншақтай қатар-қатар дизилип.
Сыбызғы сес сыңқылдаған ақ қуўлар,
Қанат қағып қонар көлге сызылып.
Таза ҳаўа муҳитинде мен жүздим,
Жарасықлы көриниске қызығып.

Шайыр болсаң, көргениңди жазасаң,
Көз жиберип, ис майданын қарасам, ­
Мийнет сести музыкасын жаңғыртар,
Өз-өзиңнен сөзсиз ырза боласаң.
Жерди жайпап, көкке шапшып түтини,
Трактор жүр, қудиретли күш, орасан.
Мақтанышлы ҳәрекеттиң сыпатын,
Қалай енди тәрийплемей турасаң!

Татлы ықлас талпынтады буйырып,
Қыз-жигитлер желең кийим кийинип,
Кеўили тасып, жаўқылдасып ислеп жүр,
Ҳәр бир адам өз исине сүйинип.
Ғарры-кемпир жас адамдай жарысқа,
Қызығады, отырмастан буйығып.
Табыс тасқан, алға басқан мәканым,
Бирлик пенен ислеген соң жыйылып.

Шығып едим бир бийиктиң басына:
Қәлем қаслы сулыў дәрья қасына ­
Келе сала жап сағасын ағытып,
Атызына қайта жүрди асыға.
Сәлемлести. Мәгар келген шамасы, ­
Я он сегиз, я он тоғыз жасына.
Қолаң шашлы, жаўдыр көзли, алма жүз,
Урды кетпен көпшиликке қосыла.

Көз қарасы тартты бирден ерикти,
Ўатан ушын көкирегин керипти.
Өткен жылы ҳәр бир гектар жеринен
Жетпис центнерден пахта берипти.
Жыйнағанда ақ алтынның қырманын,
Жалғыз өзи он төрт тонна терипти.
Быйылғы жыл салтанатлы жарыста,
Геройлықты мақсет етип жүрипти.

Бәҳәрги ис ­ келешектиң жемиси,
Ҳәўижленсин “ақ алтын”ның егиси,
Даңқын жаяр кең Ўатанның жерине.
Ҳақ жүректен ғайрат салған ҳәр киси.
Ҳадал мийнет ­ шад өмирдиң өрмеги,
Мурадына жеткереди өз иси.
Қарақалпақ тарийхына жазылар,
Мийнеткештиң табыс пенен жеңиси.

***
Жас урпақлар жаздың қызыл гүлиндей,
Оқыў менен өтти қысы билинбей.
Ҳәзир енди билиминиң қырманын,
Жыйнаў ушын таярланар еринбей.
Терең билим ­ ҳадал жанның азығы, ­
Бағда гүлдиң жақты сепкен күниндей.
Барлық жанға рәҳәт берген, күш берген
Ел бармекен мениң туўған жеримдей!
                                                               1951-жыл

МИЙНЕТ

Сеннен раўаж алды адам баласы,
Сеннен өсти сезим менен санасы,
Гүлдей көркем неше қала салынса,
Барлығының сен боласаң анасы.

Сениң саўлатыңнан гүлленер бағлар,
Сестиңнен жаңғырып силкинер таўлар,
Батырлық искерлик сениң урпағың,
Сениң қәҳәриңнен гүм болар жаўлар.

Мийнетим ­ мийнетим, ҳасыл мийнетим,
Көрип турсаң бизиң елдиң зийнетин,
Нешше қаҳарманлар шықты халқымнан,
Бәри сениң мақтанышың, ҳүрметиң.
                                                   1946-жыл
 

ЖАЗҒЫ КЕШ

Қызғыш тартып батты күн,
Сур көрпесин жамылып.
Кеш басланып, болды түн,
Жулдыздан илгек тағынып.

Дәрья суўы мөлтилдеп,
Сылдыр-сылдыр ағып тур.
Епкин самал елпилдеп,
Жанға жайлы жағып тур.

Гүмистей жулдыз жалтырап,
Күлимлеп қасын қағады.
Күндизден де жарқырап,
Электр шам жанады.

Анаў бағдың қасында,
Музыкалар ойнайды.
Жапырақлардың басында,
Бүлбил қуслар сайрайды.

Масайрап жүр балалар,
Жутып жаздың ҳаўасын.
Гейде терек аралар,
Гейде дәрья жағасын.

Мийнет түби ­ рәҳәт,
Мениң өскен елимде.
Жас кеўилли, ғарры шад,
Ата мәкан жеримде.
                              1950-жыл

ЖАҢА ЖЫЛДА

Таўдан аққан булақлардай ,
Тарап илим ҳәмме ўақ,
Мың жаңалық дөремекте,
Жалғыз минут өтпей-ақ.
Усы әсир заманының,
Адамымыз биз бүгин,
Келешегим болғай тағы,
Бүгингиден уллырақ.

Жеңис пенен мақтанышлы,
Биз бүгинниң әўлады.
Ел жаңарды, жер жасарды,
Артты Ўатан қуўаты.
Аўыл, қала, жер, суў, дала,
Адам ушын көркейип,
Өз сәўлесин түсирмекте,
Мийнетимиз саўлаты.

Жаңа жылды байрамлаймыз,
Жаңа табыс нышаны.
Бир күнимиз жылдан зыят,
Жыл - әсирдей мысалы.
Шадлы дәўран ҳаўазының ,
Жарасықлы сестиндей,
Жаңлап мийнет дөреткишлер,
Мол үлесин қосады.

Секунд пенен минутлардан,
Қуралады жылымыз.
Қол жалғасып ислесемиз,
Биримизге биримиз.
Мәканымның ҳәмме халқы,
Бир шаңарақ болған соң,
Барлық табыс жуўмақланып,
Көркеймекте елимиз.

Бир ҳәриптен барып-барып,
Бир роман қуралар,
Бир гербиштен жалғанысып,
Питер бийик бинәлар.
Өз-өзиме есап берсем,
Ўақыт босқа өтпесе,
Ҳадал мийнет баҳаланып,
Халық алдында сыналар.

Өмириме жалғасады,
Тынысымның ҳәр деми,
Ўақыт қымбат, ҳәр бир демим-
Өмиримниң жәрдеми.
Жас ўақытты бос өткермей,
Халқым ушын ислесем,
Ҳадал мийнет даңққа сөзсиз,
Жеткереди тез мени.

Қаҳарманның бир саатлық,
Ис усылы бир дәстан.
Абырай жақын өз исиңе,
Нәзер салсаң тынбастан.
Жаңа жылда зор жаңалық,
Дөретиўдиң жолына,
Келши достым, ықлас пенен,
Ислесейик ең бастан!

                              1952-жыл.

ЕСКЕН САМАЛ КЕТЕР ЕЛЕ БАСЫЛЫП

Биреўлер гүналы, биреў ҳақ болды,
Араңызға гүўилдескен гәп толды.
Ҳақ көкирек қарақалпақ халық едик,
Бул шаўқымлар қай жақлардан тап болды?!
   ***
Биймәнилик ағартты көп шашларды,
Талай жерди инсапсызлар басқарды,
«Қайта қурған» ҳүждансызлық өршиди,
Ҳақ адамлар ўазыйпадан бос қалды.
   ***
Данышпан деп жүр екенбиз маңбасты,
Ҳайран болып қыялларым алжасты.
Кешеги күн журттың бәри мақтаған,
«Периштелер» бүгин көрсең албаслы.
   ***
Ескен самал кетер еле басылып,
Бахыт тасып болған шығар ҳәсилик.
Албырамаң, елдиң азаматлары,
Жабысқақтай бир-бириңе асылып.
   ***
Ел көркейер ҳарамылық тыйылса,
Журтты бузар бес-он шуғыл жыйылса.
Биллә, оны ҳадал адам демеспен,
Сәўсәлимди алапаға буйырса.
   ***
Жайлап ата-баба, әке-шешемиз,
Тасқын суўға ийе едик кеше биз.
Әй, мәканлас баўырларым, досларым,
Ўатан усы болса, қайда көшемиз?!
   ***
Көллер қуўрап, теңиз сорға айналды,
Айтыўға ҳақың жоқ, тилиң байланды.
Сағадан инсапқа интизар халқым,
Кимлер талап, тартып алды дәрьяңды?!
   ***
Көп оқып, көп билдим, бул азлық етти,
Ас билмес найсаплар аспазлық етти.
Билип турып айттым талай нақылды,
Ақмақ ҳәмел менен устазлық етти.
   ***
Қартайғанда ким алжасса, сол жаман,
Және тағы бос қалғандай олжадан,
Ҳақты күнлеп, арзаларды қолтықлап,
Наҳақларды қуўатлаған шал жаман.
   ***
Несийбениң өзи келмес жер-көктен,
Рәҳәт көрер мийнет шегип, тер төккен.
Сақла қудай, ер қорлаған қатыннан,
Елдиң арын арламаған еркектен.

 

БИЗИҢ КҮШ

Залым Гитлер Европаны бүлдирип,
Талайларды дар ағашқа илдирип,
Қысыўметти салды адам басына,
Нешшелердиң жүрек-баўрын тилдирип.

Ана айрылып, көздиң нуры ­ баладан,
Бала айрылып, ақ сүт берген анадан,
Көз тоймастай гөззаллардың беденин,
Ғарға, қузғын азық қылған даладан.

Нәрестелер қыйрап жатыр ышқынып,
Ҳарам жаўлар қорқынышлы күш қурып,
Мине, бизиң гүл жайнаған Ўатанға,
Кирип келди айдарҳадай ысқырып.

Қоблан минип торы аттың белине,
Ерлик етип атыр туўған елине.
Алпамыстай қарақалпақ мәртлери,
Душпанларды көмип атыр гөрине.

Самолётте, атта, яки пияда,
Армияның батырлары зыяда.
Залым Гитлер есабынан жаңылды,
Күшимизге күш тең келмес дүньяда.

Ўатан қорғаў ­ ўазыйпалы исимиз,
Елеберин таўдай тасар күшимиз.
Залым Гитлер өлер күниң тақалды,
Бизлер емес ойнайтуғын кисиңиз!

Жеңис ушын тайсалмаған халқымыз,
Барған сайын минбелетер, парқымыз.
Ақырында жаўды жексен қыйратып,
Дүнья жүзин сүйсиндирер даңқымыз.
                                              1941-жыл

АСАНҒА АШЫҒЫНАН ХАТ

Көп сәлем батыр жаўынгер,
Дилгир ярман, танысаң.
Көзимниң рәўшанысаң сен,
Кеўлимниң мәканысаң.
Ат мылтықты, ур найзаны,
Ўатанның қорғанысаң,
Бүлген елди азат етсең,
Баҳадыр арысланысаң.
Келсең сүйип қарсы аламан,
Елимниң палўанысаң.

Гитлершини жоқ етсең, 
Жанымның жананысаң.
Заманыңның ерисең,
Алпамыс, Кобланысаң.
Сен десем, тасар жигерим,
Жүректиң жәўланысаң.
Бир сөз бенен айтқанда,
Дәртимниң дәрманысаң.
Келсең сүйип қарсы аламан,
Елимниң палўанысаң.

Орамал тигип жибердим,
Болсын деп меннен бир нышан.
Кестелеп жаздым нағысын,
Оқып жүрсин деп ҳәр қашан.
Аман бол қайда жүрсең де,
Интизар ярым Асан!
Айлы түнде узақ жолдан,
Қыялымды тартасаң,
Келсең сүйип қарсы аламан,
Елимниң палўанысаң.
                     1944-жыл

ЖАН ӨЗ СЫРЫН ТИЛ АРҚАЛЫ ТЕРБЕТКЕН

Шайырлық ­ ол ләззет алар жүректен,
Жүрек жанға сүйиўшилик дөреткен.
Жүрек барда муҳаббат бар, өмир бар,
                              Сүйиўшилик сақланар,
Жан өз сырын тил арқалы тербеткен.

Тәрийплеўге тилим толық жетпейди,
Жырламаўға кеўлим тақат етпейди,
Муҳаббатым Ўатаныма берилген,
                              Жүрегимниң төринен,
Орын алған, ҳеш ўақытта кетпейди.

Күнлер өтти, жыллар өтти жумалап,
Көп әсирлер жыл артынан қуўалап,
Қай ўақта да ылғый залым басқарған,
                              Ел ырыстан бос қалған, ­
Зарлы жүрек қараңғыда тубалап.

Оқтай тийип намысына, арына,
Ушырап таўдай тосқынлықтың торына,
Не жананлар әрман менен өтипти,
                              Қосылмай-ақ кетипти,
Жаслайынан кеўли сүйген ярына.

Залымлық көп титиретти жер-көкти,
Бахыт ушын гүреслерде қан төкти,
Еркинликке ҳәўесленген сансыз ер, ­
                              Мийнет деген талапкер,
Заманында өмирлерин сарп етти.

Таң жолында талай қанлар ағылды,
Даўылпазлар тыңламады даўылды,
Таң атса да халыққа қарсы қышқырған,
                              Уўын шашып ысқырған,
Қанға жерик айдарҳалар табылды.
                                        1952-жыл, октябрь

ШОЛПАНҒА САПАР

Халық өтсе де дүркин-дүркин, 
Жер-көк, жулдыз ­ дүнья мүлкин,
Ким билипти, ойла достым,
Жетпегенде мине, бул күн!

Душпан күйсин, дослар күлсин,
Пүткил жәҳән буны билсин,
Гилтин бизге усынып тур,
Аспандағы гейбир тилсим.

Күтип алып нурлы таңды,
Таңқалдырған пүткил жанды,
Таң жулдызы деп атанған,
Көктен туўған ақ Шолпанды.

Сулыўлардай қасын керип,
Жымың қағар жақты берип,
Таң алдында сайран етсем,
Сапарыма болды шерик.

Көктиң сансыз жулдызларын,
Бәрҳа көрип турмыз бәрин.
Ақ Шолпан деп атын қойған,
Адамзаттың ҳүр қызларын.

Билмесе де оның сырын,
Ел арнады қосық-жырын,
Шолпан түўе “Қап таўының”,   
Өзи жумбақ еди бурын.

Айтылғанда ертек-дәстан,
Көп тыңладым жалықпастан.
“Қап таўына жалғас екен, ­
Деўши еди, ­ Жер ҳәм аспан”.

Болсадағы қанша қашық,
Сана мине, оннан асып.
Ай, жулдызға жетиўге де,
Турмыз дослар шамаласып.

Кең әлемге қулаш созып,
Жылдырымдай кеттик озып.
Бирақ, ҳарам жүрек те бар,
Ләтте шапан қалған тозып.

Жаў урынса, жеңбек ушын,
Беккем полат белде күшим,
Тағы алға, илим, билим,
Тынышлық ҳәм еңбек ушын.

Ай төсинен алдық хабар,
Бул жаңалық жанға жағар,
Кетти жайсаң ҳаўа кеме,
Шолпан жаққа тартып сапар.

Сырттан қарап турмыз бағып,
Қуўанышта шаппат қағып,
Бизден сәлем алып барар,
Ақ шолпанға сырға тағып.

Бир күн жетип барса кеме,
Әне, буны тегин деме.
Менде де бар Ай, Жулдызға
Барып көрип қайтыў дәме.
                                        1962-жыл

УЛЫ РУМ, ҚЫЗЫ КЕТКЕН ҚЫРЫМҒА

Топас байлық гөззаллыққа қас болып,
Аш өңешке қара тақан ас болып,
Мың-мың жыллар қараңғылық қаплаған,
Ғәрийплердиң көзлерине жас толып.

Не жананлар жаў торына шатылып,
Өмирден көп ерте кеткен аҳ урып,
Сулыўлардың иште кеткен әрманы,
Зар-зар еңиреп мал орнына сатылып.

Жаў бассынған келиншекти, қызларды,
Залымлардың сөзлери уў, ызғарлы.
Айдай арыў ләтте кийип, аҳ урып,
Жалаң аяқ кешип өткен муз, қарды.

Бир нешелер асыраўға жан таппай,
Неше жанлар үнемине мал таппай,
Жаў шайпалтқан Азияның елинде,
Қаңғып кеткен жел айдаған қаңбақтай.

Улы Рум, қызы кеткен Қырымға, ­
Не заманлар өткен екен бурында.
Жүрегимде тал-тал қалған саза бар,
Шерли дәртлер ески дүнья муңында.

 

ҚАРАҚАЛПАҚ БОЛҒАЛЫ

Қарақалпақ болғалы,
Ел атағын алғалы,
Не көрмеген қарекең ­
Деген мақал бар екен.

Түркистанның елинде, ­
Туранның байтақ жеринде,
Қырық рет жасап,
                    қырық көшкен,
Қырық рет жанып,
                    қырық өшкен.

Ҳәлсиреп, гейде жанланып,
Айбалтасын қолға алып,
Намыс ушын тирескен,
Өмир ушын гүрескен.

Жел ушырған қаңбақтай,
Гей-гейде мәкан, нан таппай,
Жазаланған қудайға,
Тентене болмақ оңай ма?!

Толғанып көшкен Дунайға,
Балқанның бийик, ойларын,
Едил, Жайық бойларын.
Кавказдың Шығыс арқасын,

(Шыйқылдатып арбасын),
Сыйынып баба, әрўаққа,
Тараған булттай ҳәр жаққа.
Көшиўден әрман қалмады,
Белде дәрман қалмады,
Өткермей тыныш бир қысты,
Өмир ушын қырқысты.

Еллерден елге аўысып,
Көпшилигин таўысып,
Тынышлық көрмей жәҳәнде,
Қуўысқан ата-мәканға.
Қутылып қырғын қамалдан,
Мәканын таўып дем алған,
Әййемги қарақалпақтан,
Сақланып қалған урпақпан.

ҚАРАҚАЛПАҚ АТ ҚАЛДЫ

Шайпатылып ғаўға менен урыстан,
Жалғыз қолы босамаған қылыштан,
Бир жағының жаўын тыйдым дегенде,
Тағы душпан ғаўлап келип урысқан.

Жаўға қанын берди, төрин бермеди,
Гелле кетпей қарыс жерин бермеди,
Ойлап турсам, ата-баба ғәриплер,
Өмир ушын не мүсийбет көрмеди!

Қан ақса да,  көзден жасы ақпады,
Ел намысын қурбан менен ақлады.
Усыншама улан-байтақ үлкени,
Урпағына мийрасым деп сақлады.

Балық пенен қусы болды көлинде,
Гүнде менен кетпен турды жеринде.
Жасыл гия ­ малларының азығы,
Орақ турды қыстырылған белинде.

Ырыс берди суўы менен кесеги,
Бул ­ елеси өмиримниң кешеги.
“Қарақалпақ ел болыўдан қалды” деп,
Бийкарланды жаўдың айтқан өсеги.

Гейде жаманлады, гейде мақталды,
Гейде шарықлады, гейде тоқталды.
Ақырында, бир мың жылдан естелик,
Кең мәканлы қарақалпақ ат қалды.  

НӨКИСИМ

Нөкисим гүллен,
Күн-күннен түрлен,
Ҳүрметли тәзим өзиңе.

Келбетиң жарқын,
Топырағың алтын,
Көриндиң көркем көзиме.

Саўлатлы қалаң,
Мен сениң балаң,
Елимниң ерке улыман.

Қушақты керип,
Ықласты берип,
Ержеткиздиң қолыңнан.

Жаңғырып көшең,
Жерлериң ҳәсем,
Мақпалдан көрпе жамылған.

Нурланып күниң,
Жарқырап түниң,
Мийнеттиң нуры жағылған.

Жайылып даңқың,
Шадланып халқың,
Қуўаныш кернеп тасады.

Бағыңда ойнап.
Гүллердей жайнап,
Жасларың нама қосады.

Турмысы тасқан,
Өнери асқан,
Мәденият орайым.

Кешеден бул күн,
Гүлленип күн-түн,
Өзгерип атыр шырайың.
             1950-жыл

БЕРУНИЙ ЦИКЛИНЕН

Толады кеўлиң мәртлерин көрип,
Айтылса бир гәп, ўәдеси берик.
Өриси толы бес түлик малға,
Ўатанға берген қамары бөрик.

Дийханлар қурған пахтаның таўын,
Қай жерин көрсең, гүлленген аўыл.
Жүзимли, бағлы, палызлы мәкан,
Дүньяға белли шаббазлы қаўын.

Дәрьялы, таўлы, аспаны әптап,
Турыпты жерин “ақ алтын” қаплап.
“Берекет қонған ел екен бул” деп,
Мийманлар барса, кетеди мақтап.

Қызлары сулыў, жигити батыр,
Әййемги Қыят болмапты батыл,
Саҳрада жаңа қоныслар өсип,
Аўыллар бәри гүлленип атыр.

ТОПЫРАҚ ҚАЛА

Топырақ қала тусында,
Булдырап тур Қара таў.
“Турып мүмкин, усында,
Беруний де қарады-аў, ­

Деп ойладым өзим де,
Таў басына көз салып.
Қорған салған гезинде,
Бунда болған көп халық.

Альбомындай тарийхтың,
Мынаў бәлент қорғаны,
Мәканы болған халықтың,
Сүрип өткен жорғаны.

Биреў шапқан жүйрикти,
Биреў минген ешекти.
Қурып сонша бийикти,
Қалдырыпты кесекти.

Өткен талай арыўлар,
Болған талай ақылдар,
Билегинде қарыў бар,
Қарамандай батырлар.

Мүлгип турған қорғаны,
Мың жыллардан бермаған.
Көшип кеткен кәрўаны,
Ҳеш бир адам қалмаған.

Сол баяғы тул өмир,
Аяңлаған арбасы.
Бизлер сүрген гүл өмир,
Баяғының жалғасы.

ҚАРАТАЎ

(Айтым)

Бир мың жылда толар бир жасың,
Тарийх ­ сырға толы ҳәр тасың.
Бабалардың көрдиң дийдарын,
Беруний де сениң сырласың,
Қаратаўым йошты қозғайсаң,
Сәўкелели сулыў қыздайсаң.

Қыял жетпес өткен жасыңа,
Шықтым бәлент уша басына.
Әмиўдәрья ­ жердиң кәмары,
Сен уқсайсаң жүзик қасына.
Қаратаўым йошты қозғайсаң,
Сәўкелели сулыў қыздайсаң.

Баўрайыңда алтын қорғасын,
Шарўаларың сүрер жорғасын.
Ғәзийнениң аштың есигин,
Шайырларың шағлап жырласын.
Қаратаўым йошты қозғайсаң,
Сәўкелели сулыў қыздайсаң.

ӘМИЎДӘРЬЯ

Баяғы сырың белгили бизге,
«Асаў» деп талай илиндиң сөзге,
Не қыйын-қыстаў көринди көзге,
Суўларың көздиң
                    жасындай болып.

Өткенди ойлап, айтайын несин,
Дәрт шегип талай, жыйналды есим.
Атқардың удай халқымның исин,
Бойларың тоғай,
                    жасылға дөнип.

Өзгерди заман, өзгерди адам,
Нәўпирли суўдай тынбайды мудам.
Тасқынлы толқын тиледик саған,
Жаснай бер Әмиў
                    усындай болып:

Қай жерди көрсең, ғаўлаған егис,
Егисте табыс, адамда жеңис,
Малларға өрис, желпилдер көгис,
Сулыўдың жипек
                    шашындай болып.

Падаға толы Әмиўдиң бойы,
Мал менен жылқы, қыр менен ойы,
Жылтылдап дөнген қаракөл қойы,
Жүзиктиң жумыр
                    қасындай болып.

Гүлленген бағлар мийнеттиң күши,
Бабалар берген үлгиси усы,
Мың түрли мийўе бағлардың иши,
Қамасар көзиң
                    жасындай болып.

Искерлер ислер алдынғы сапта,
Атызды көрсең ағарған пахта,
Өзине тартар қараған ўақта,
Шағылысып күнге
                    алтындай болып.

Гүдилеп жыйнап пишенниң баўын,
Текшелеп үйген ғарбыздың таўын.
Атағы мәлим Шаббазлы қаўын,
Аралап жедим
                    палызда қонып.

Жайқалған атыз жоңышқа толы,
Қырғаўыл қуйрық қырмызы салы,
Шекерден шийрин ҳәррениң палы,
Алынар жипек
                    пилледен өнип.

Баўырынан таўдың мол байлық бердиң,
Ғәзийне шықты астынан жердиң.
Секирип ойнап ишинде көлдиң,
Жылтылдар балық
                    ҳасылдай болып.

Фабрика, завод, машина сести,
Жаңлады бирдей, ғаўлады өсти.
Пароход гүўлеп, самолёт ушты,
Таўлардың суңқар
                    қусындай болып.

Көзиме ысық, теңизиң, дашың,
Мунарлар көкке көтерди басын,
Жабыла халқым қаласқан тасын,
Сулыўлап, сазлап,
                    гербишин өрип.

Атылып турған бурқырап көкке,
Жаңалық сести көринип көпке,
Эшолон толып киятыр жүкке,
Поездлар бурқып,
                    тоқтамай желип.

Аяғың Арал, алтынның пуўы,
Жаңарған шапшаң жер менен суўы.
Ондатра, балық, ғаз бенен қуўы,
Жағасы шалқып
                    байлыққа толып.

Жасайбер Әмиў, сәнленип жағаң,
Ғәлидей көркем жайлаўың, далаң.
Хошҳүрей көркиң йош берди маған,
Жазылды қосық,
                    илҳамым келип!
                                            1953-жыл

ЕЛЛИК ҚАЛА

(Айтым)

Еллик қала ел екен,
Бурын-бурын бурында.
Дәстан болған жер екен,
Шайырлардың жырында.

Шыңғысханнан майырылып,
Ҳәлсиреген бирақта,
Жерден, суўдан айрылып,
Халқы көшкен жыраққа.

Көп әсирлер қаңырап,
Дилгир болған адамға.
Көтерилди шаңарақ,
Бизиң усы заманда.

Еллик қала, еллик қала,
Қаратаўдың гүлзары.
Жигитлери мәрт ҳәм дана,
Гүлдей көркем қызлары.

Саяхатқа барғанлар,
Қарап көрсе ескерип,
Қатар-қатар қорғанлар,
Бабалардан естелик.

Жер өзгерткен шырайын,
Шабандозлар жарысқан.
Гилең сулыў Гүлайым,
Гилең батыр Арыслан.

Ақша көлдей толысып,
“Ақ алтын”ның ордасы,
Бир жағында бағы бостан,
Бир жағында шарўасы.

Барып қара, барып қара,
“Мийўалы”ның бағына.
Еллик қала, Еллик қала,
Гүлленежақ тағы да!

ТАХТАКӨПИР

Қарақалпақ бахытлы елди,
Шадландырар дәўраны келди.
Дәстүри бар қайсы елдиң де,
Ийиси бар ҳәр бир гүлдиң де.
Гүл айрылар түси-түринен,
Дослар ысық бири-биринен.
Ҳәммесин де жандай сүйемен,
Мақтанышлы елге ийемен!

Әрман кетти аттың басындай,
Қарақалпақ камчаткасындай.
Қатнас қызып узақ-узақтан,
Барған-келген, досты узатқан.
Тахтакөпир, оның  жән-жағы ­
Тамырлардай жоллар тармағы.
Келбетине қанық едим мен,
Байтақ жери аспанындай кең.

Сайран еттим қырдан қыр асып,
Мәнзарасы қандай жарасық.
Көз тартарлық нағыз мәргия,
Өмир ушын өскен ҳәр гия.
Ҳәтте сексеўили шөлиниң,
Ол да бир ырысы елимниң.
Ошағыма келсе от толып,
Өз қызғынын берер шоқ болып

Жаса Тахтакөпирли жайсаң,
Сен сақыйсаң, сен сондай байсаң.
Көллериңде балық туўлаған,
Шалғыныңда тулпар аўнаған.
Жүйриклери қуйындай шабар,
Қызыл қумын қаплаған қамар.
Кийеғойса сурдан малақай,
Ким болса да айтар алақай.

Қойы өриледи сағымдай,
Қозы териледи қаўындай.
Отарында өрбиген малы,
Көз тартады қырмызы салы.
Бөрши таўдай қырманлар бийик,
Саҳрасында ойнақлар кийик.
Тоғайы да өскен ырғалып,
Көрмесеңиз, көриң бир барып.

Ойы менен қырларын көриң,
Жигит пенен қызларын көриң.
Алма бетли дилбарын көриң,
Жүзлеринде нурларын көриң.
Пахта, салы қырманын көриң.
Жигитлери палўан билекли,
Қызлары бар ҳадал жүрекли.
Адамлары дым қарапайым,
Адам ойлар адамның жайын.

Мириўбетли жандай сыйласық,
Мийман десе, жүреклер ашық.
Абаданлық және абадан,
Бахыт және бахыт жаңадан.
Қут дарыған алтынлы елди,
Аралаған дәўлети келди.
Берекет мол ойы-қырында,
Шайырлардың қосық жырында,

Дәстан болып мәртлердиң аты,
Шарықлап тур бахыт қанаты.
Орынланып мурат-тилеги,
Шадлық толы халықтың жүреги.
Абырайды алып байрақтан,
Шад үлкесин гүл-гүл жайнатқан,
Жаса Тахтакөпирли жайсаң,
Жарайсаң,
  Жарайсаң,
    Жарайсаң!
                                           1966-жыл

 

ШОМАНАЙ

“Қурбақа бүлбилим, жекеннен гүлим” ­
Деп бабалар әрман еткен Шоманай.
“Шоманайда айра түскен сәўгилим” ­
Деген сөз бурыннан қалған Шоманай.

Ертеде ел көшкен Қыят жарғаннан,
Кетенлер қаласы деген қорғаннан,
Журт және жыйналып, мен ҳәм барғанман,
Қонысы қайтадан толған Шоманай.

Сол ўақытта көргенлерим яд маған,
Узақ жыллар инсан адым атпаған,
Дүт тоғайда пышық мурны батпаған,
Партаў жерди тыңнан жарған Шоманай.

Жарысларда бир-биринен озыўға,
Қыз-жаўанлар шығар еди қазыўға,
Бул қосықты естеликке жазыўға,
Болды жүрегимнен пәрман Шоманай.

Урыс жылларында халқың жер ашты,
Киятырсаң кем-кем жазып қулашты.
Бағ-дәўлетиң жылдан-жылға уласты,
Басыңда бар шадлы дәўран Шоманай.

Тәжимурат ағайлар елатты қурған,
Мырзамурат баслық белсенип турған,
Узақ жыллар кейин тәрийплеп турман,
Пәтиң қутлы болсын, ҳармаң Шоманай.

Ески заман кетти телпектей тозып,
Бийикке өрледиң адымды созып,
Жарысқан дослардың көбинен озып,
Сынақлардан өттиң палўан Шоманай.

Ҳеш биреўден жийренбедиң, үрикпедиң,
Талайларды қолтықладың, ирикпедиң.
Қарақалпақ, өзбек, қазақ, түркменниң,
Татыўлық мәканы болған Шоманай.

Бир жағың ойпатлық, бир жағың бийик,
Үстирттиң үстинде ойнақлар кийик.
Алтын ғәзийнеңди таў қылып үйип,
Халық алдында абырай алған Шоманай.

Шеткери аўыллар өсип байыпты,
Жыл-жылдан көркейип қанат жайыпты.
Елаттың ағасы Атакаевти,
Жүректен қутлықлап турман Шоманай.

Ғайратыңнан билдим байлық тасарын,
Ел ишинде абырайыңның асарын,
Табыслы Көккөзов орынбасарың,
Оның даңқы жерди жарған Шоманай.

Аўыл елге көптен белли жолбасшы,
Табысына табыслары жалғасты,
Жайсаң директор деп айтсақ Жолдасты,
Болмас сөзимизде жалған Шоманай.

Жаслайынан аты шыққан Өтеген,
Быйыл ол да үш совхоздан тет екен,
Тет болса да үлкен ҳүрмет етемен,
Таса берсин алтын қырман Шоманай.

Усы жерде қоя турсын өңгеси,
Жолдас дейди Өтегенниң теңлеси,
Екеўи де ­ елдиң үлкен шөңгеси,
Алға қарай адым урған Шоманай.

Жаңабай да билгир жигит, ҳақ адам,
Қәдем басқан жери болып абадан,
Тағы бирин қолға алып жаңадан,
Намыс ушын ғайрат салған Шоманай.

Мийнет етип “ақ алтын”нан кән қурып,
Ҳаўазасы жер жәҳәнге жаңғырып.
Тарийхқа жаздырған атын мәңгилик,
Елдиң қаҳарманы ­ Туржан, Шоманай.

Полат тулпарларды сүрип, ҳағлатып,
Ҳәр күнинде шеберлигин аңлатып,
Жумабайдың қобызындай жаңлатып,
Жарыстың сазларын шалған Шоманай.

Жыл-жылдан көбейген егис жерлериң,
Ортасында балық толы көллериң,
Ғаний, Палўан уқсас батыр ерлериң,
Шетинен Алпамыс, Қоблан, Шоманай.
                                                        1979-жыл

ЖАҢА ШӘҲӘР

Өтеди кәрўан, машина тынбай,
Асфалтьлы жоллар ­ мысалы айна.
Көшелер дүзиў, тартылған сымдай,
Жарасқан гилең қалпақлы жайға.

Қос завод көрки көринер  көктен,
Жаңадан гудок жаңлаған шәҳәр.
Қатара ҳасыл дарақлар еккен,
Қыялды тартар қараған мәҳәл.

Қай жерге барсаң, адамлар толы,
Жалынлы еңбек, қуўаныш-күлки.
Биналар қурған шеберлер қолы,
Бул гөззал шәҳәр ­ халықтың көрки.

ҚАРАҚАЛПАҚСТАН ШАРЎАЛАРЫНА ШАЙЫРДАН ХАТ

Әй қәдирли азаматлар, шарўалар,
Бул қосығым сизлер ушын арналар,
Мың-мың жыллар қуўат болған инсанға,
Мал-ғаралар, жүйрик пенен жорғалар.

Ешки саўып күнин көрген пақырлар,
“Саўын сыйыр ­ булақ” деген нақыл бар.
Туў көтерип душпан дүбеп келгенде,
Тулпар минип жаў қайтарған батырлар.

Түйек басқан өгизлердиң туяғы,
Бәрин ойлар шайырдың да қыялы.
Гәўҳар туўған қозысының өмирин,
Қой бийшара адам ушын қыяды.

Жақсыны журт “Нарым” дейди, мақтасып,
Түйе жүрген мың-мың жыллар жүк тасып.
Зер шубатын саўға еткен әрўана,
Еллерге ел түйе менен қатнасып.

Соның ушын “малы бардың ҳалы бар”,
“Ер азамат малы менен танылар”, ­
Деп сыйлаған қолда өскен ҳасылды,
Елге ырыс болғанлықтан жаныўар.

Бирақ, малды баққан менен бурыннан,
Өр тәбият үстемликке урынған,
Саҳралардың ысқырысқан қысында,
Бир жут соқса сансыз маллар қырылған.

Байлар болған гедейлерге қарсылар,
(Соны көрген ғаррылар да бар шығар),
Бас ийипти сараң байдың алдына,
Бир жыл ислеп бир қой алған жалшылар.

Бир қарт айтты: ­ Сонда бахыт дарымай,
Атам пақыр өтти, ­ дейди, ­ жарымай.
Қара тақан былғап жеген қаймағы,
Аўзына да бир тиймеген сары май.

Қудық қазып, қойды бағып таслаққа,
Бир жарым жыл жалланып бир баспаққа,
Алып енди маллы болдым дегенде,
Тап болыпты қасқыр деген қассапқа.

Писи қурып қалды дейди зар жылап,
Байға жүрип тағы алған бир ылақ.
Сақлап қойса, дүбелейли даўылда,
Ол да өлген төбесине там қулап. ­

Деген сөзи еле ядтан қалмаған,
Оттай ысық көринеди мал маған.
Соның ушын талай-талай сөзим бар,
Мақтанышлы шарўаларға арналған.

Шарўалардың ғайратларын ел көрди,
Ўатанына сүт, май берди, төл өрди.
Аман болсын шарўалары халқымның,
Ийелеген жайлаў саҳра, көллерди.

Мийнетиңнен бахыт көрсең не әрман,
Маллар өскен, ағыл-тегил ағарған.
Мақтанышлы шарўадарлар ишинде,
Ең жақсылар елге даңқын шығарған.

Улықлардың шәкиртлери көп изинде,
Айтқан менен жайғаспай тур дизимге.
Орденлери жарқырыған жайсаңлар,
Толып атыр ҳәр ферманың өзинде.
   ***
Маллар сезер егерде биз жек көрсек,
Өкиндирмес отын-жемин көп берсек.
Адамзатқа баўырлары ийеди,
Күтим менен бағыўларын жеткерсек.

Бар кереги молшылықлы заман бар,
Техниканы шалқытпақта маманлар.
Әттең, бирақ арамызда еле бар,
Мал қәдирин билмейтуғын адамлар.

Шәрт болса да ўазыйпаны атқармақ,
Халық мақалы, теңдей емес бес бармақ.
Гей биреўлер жүги аўып кеткенше,
Түсинбейди мың айтсаңда астарлап.

Малды қуртып ҳәм өзлери майрылып,
Жүргенлер бар абырайдан айрылып.
Ҳүкиметтиң исеними оларға,
Ҳеш ўақытта келмес енди қайрылып.

Бираз маллар “биз шөпшейик барын” ­ деп,
Үмитленер “жақсыланар жарын” ­ деп.
Ҳәр жылында шарўасына өкпели,
“Қашан тояр екен бизиң қарын” деп.

Биреўлер бар жас үлкеннен, жаслардан, ­
Колхоз, совхоз, фермаларды басқарған,
“Жоңышқа мол, мәккемиз көп, жент бастық”  ­
Деп жалғанды жаўдырады аспаннан.

Мал бийшара қолларына қарайды,
Үмит пенен өткереди ҳәр айды.
Үзлы-көпли от-жемниң де биразы,
Пыт-шыт болып меншиклерге тарайды.

Сондай-сондай урлықлардың түри көп,
Айта берсек, жырлайтуғын жыры көп.
Жаңа туўған бузаўлардың орнына,
Узатылып кететуғын “ири” көп.

Ҳәдден зыят асқынланбай, жутынбай,
Ҳадал жүрсең, көгерерсең утылмай.
Шарўа болсаң малың сирә өспейди,
Урлық пенен өтириктен қутылмай.

Ысқырысып келген ўақта гүз басы,
Телмирисип жетпей турса өз асы.
Алдап жүрген рейимсиз найсапты,
Урса деймен жәниўарлар көз жасы,

Ҳасыл инсан жаздырмайды сақлықты,
Умытпайды әдилликти, ҳақлықты.
Адам күшли, олар ­ ҳәлсиз болса да,
Данышпанлар қәдирлеген мақлуқты.

Мейирманлық ­ адамлықтың белгиси,
Ҳәррениң де келмес сирә өлгиси,
Гүлди сорып, бал жаратар өмирге,
Солардың да атқарғаны ел иси.

Ықлас етсек жумысымыз “бес” болар,
Көздиң жасын сездирмейди ҳеш олар.
Ким қорласа жазығы жоқ жанларды,
Қай ўақ бир ўақ, ығбалына кес болар.

Ҳеш бир мал да қорладың деп асылмас,
Шайыр бирақ, сезгенлерин жасырмас,
Гей биреўлер акт пенен баўызлап,
Туўып турған малдың санын асырмас.

Тек жеў ушын ашылыўлы аңғарын,
Ойламай ма адамлардың паңлары,
Сөйлейтуғын тилден мүтәж болса да,
Жәниўар да өзлериңдей жан бәри.

Айырмасы сана менен көркинде,
Муңын айтып шағынбайды ҳәр кимге.
Бар өмирин тоқлық пенен өткерип,
Не қылса да адамзаттың еркинде.

Жас төллер бар нәрестедей шырайлы,
Муңаяды, өз ишинен жылайды.
Пайын сорап мөңиресип турғанда,
Адам кеўли қалайынша шыдайды?!

Артықмашпан болғанлықтан санам деп,
Жанды месе тутпай жүрген адам көп.
Малдың отын урлап жүрген урыны,
Санамаса болар еди адам деп.

Ойлап буннан жеңил сөзди таппадым,
Жақсылардың жақсылығын мақтадым.
Гей шарўалар симирип жүр қайқайып,
Табысларын салы менен пахтаның.

Фермаларда көп зыянға батқан бар,
Олар гилең бийғам болып жатқанлар.
Жаман болса неге зәлел көрмейди,
Жалғыз сыйыр бағып, сүтин сатқанлар!

Малларының аяқлары сырықтай,
Жылқысының мойынлары қурықтай.
Қалақ ферма баслықлар бар семирген,
Томпайысып торақ тыққан тулыптай.

Сүтин ишип, жүйриклерин шаптыңыз,
Мал деген де бизлердиң бир бахтымыз.
Қорлап келген инсапсызға айтарым,
Жаныўардың не жазығын таптыңыз?

Шыр-пыр болдым, көрип малды көтерем,
Жақсылаўға жетпеседе қәтерем.
Анамыздай ақ сүт берген мақлуқты,
Қолдан келсе жандай ҳүрмет етерем.

Заманагөй азаматлар саўатлы,
Гүнәкарлар бермек керек жуўапты.
Суд, прокурор мал арзасын тыңласын,
Заң бойынша қоймақ керек талапты.

Егер дослар өссин десек халық малы,
Семиртиңлер азық-түлик арқалы.
Билгенлерге ҳинжи-гәўҳар емеспе,
Жоңышқаның  ҳәр дәнеси, ҳәр талы.

Ләпсиқаўлық мийнет десе жек көрер,
Тер төкпестен, байлық тапса мәп көрер.
Жалатайлық ақыбети кесапат,
Ҳадал еңбек мурадыңа жеткерер.

Дүркин-дүркин мал жайылып бостанда,
Жазда шалқып, семиз өтсин қыстан да,
Ҳәр азамат, намыс ушын атлансын,
Перзент болса Қарақалпақстанға!

Кәнлер тасқын, жеткерейик жалғасын,
Журт ғалаба өстирейик мал басын,
Төрт жағымыз қубла болып турғанда,
Шарўашылық қатарынан қалмасын!
                                  1982-жыл 22-март

МЕНИҢ ЗАМАНЛАСЛАРЫМ

Жақсыларды көре-көре,
Кеўлиң — патша, тилиң — төре.
 

ЖАРАСАР

Жаңа заманның жаңартып, сазын шертсем жарасар,
Туўған елге шын жүректен мәртлик көрсетсем жарасар.
Өз исиме шебер болып, пайда дөретсем жарасар,
Көрген жанлар сүйсингендей, табысқа ериссем жарасар,
Қай исте болсам да, жақсы хызмет етсем жарасар.

Ҳәр биреўге жол ашылып, шадлық нурын шашты заман,
Мийнет түби –рәҳәт деп, енди бахыт қойнындаман.
Қайрат еткен азаматлар болса мийнетте қаҳарман,
Мен де Ўатанның бүлбили, халқым ушын сайраған,
Қай исте болсам да, жақсы хызмет етсем  жарасар.

Дийхан болыў жүдә жақсы, жерди билип, алып илим,
Инженер де жарасады, техниканың билип тилин,
Муғаллимлик-зор ҳүрмет, адамларға берген билим,
Ҳәмме ислер гүллентсем деп, Ана Ўатан, туўған елин,
Қай исте болсам да жақсы хызмет етсем  жарасар.

Өз елиңниң пухарасы болыў деген зор атақ,
Абаданлық, елге байлық ушын сен де ғайрат етип бақ.
Өз елиңе ўападар бол, өз халқыңның кеўилин тап,
Қаҳарманлық ис үлгиси шақырып тур қол былғап,
Қай исте болсам да, жақсы хызмет етсем жарасар.
                                                                                1948-жыл

 

ОТЫРЫСПА

(Халық жыршысы Аббаз Дабыловты еслеп)

Баллада

Бул не деген аўыр матам,
Жүрегимди қысып кетти.
Аббаз аға - уллы адам,
Келмес жайға түсип кетти.
Бел қайысқан қайғы усы,
Өмиримниң келип қысы.
Ўатанымның бүлбил қусы,
Арамыздан ушып кетти.

Шад заманның күлкисинде,
Нуры ойнап түр-түсинде.
Тынбай сайрап ел ишинде,
Ай-ҳай шайыр йошып кетти.

Жылағаным болмас айып,
Қаршығадай қанат жайып,
Қәпелимде болып ғайып,
Өмир гүлин үзип кетти.

Матам шәҳәр, аўыл-аймақ,
Тили шийрин пал ҳәм қаймақ,
Узақ жыллар сайрап-сайрап,
Сөз маржанын дизип кетти.

Өлди деўге жүрек қыймас,
Үлкен-киши жасын тыймас,
Тозбайтуғын ҳасыл мийрас,
Халқы ушын дүзип кетти.

Даңқы өшпес шешен ердиң,
Мийрасхоры Алишердиң,
Қушағына қара жердиң,
Қайран ағам түсип кетти.

  ***

-Не көрмеген дүньяның жер-аспаны,
Деп қария әңгимесин баслады,-
Айт десеңиз соны айтып берейин,
Бир ўақыя еске түсти жастағы.

Булур таўдың бийигинен жаралып,
Бурымлары әтирапқа таралып,
Төсегинде төңбекшиген сулыўдай,
Мынаў Жәйҳун көлбеп жатқан, буралып.

Киши сала Қартабайдың өзеги,
Еки бойы –егиншилик боз еди.
Дақыл орып, жаңалықтан дәм татып,
Қызған мәҳәл отырыспаның гезеги.

Журт дағысып, түн жарпынан асқанда,
Жалпы халық татлы уйқыға қашқанда,
Бир отаўдың жалт-жулт еткен отлары,
Ай қалқып тур жақты сеўип аспанда.

Билесиз ғой, қарақалпақ дәстүрин,
Қыз-жигитлер жыйналысар кешқурын.
Бәйит, жуўап, ойын-күлки, бәз-байрам,
Пәренжисин көрген емес ескиниң.

Қыссаханлар оқымақта қыссаны,
Жасырыныў дәстүриниң душпаны.
Ер-ҳаялды бир-биринен бөлиўге,
Дәстүринен ҳәлсиз шыққан исламы.

Адам улын өзине жат санамас,
Қул да болса отырады аралас,
Мейли төре, мейли жарлы, мейли бай,
Ҳеш бириниң дәрежесин сорамас.

Алды менен қәдирлейди ағаны,
Мейли, оның жыртық болсын шапаны.
Жасы киши отырады сүўреттей,
Рухсатсыз қыймылдамай табаны.

Қонақ келсе есапланар уллырақ,
Мейли төре, мейли болсын қул, бирақ,
Иззет пенен орын берер төринен,
Хызметинде пәйик болар қулдырап.

Қыз-жигитлер отырыпты сап тартып,
Жеңгелери жигитлерге шәрт айтып,
Жилўа менен пинҳаны сөз қозғайды,
Ишки сырын ҳәзил менен ақтарып.

Сөз таппаса, қозғастырып қыйнайды,
Ҳәлин билсе, масқараға қыймайды,
Шырп еттирип шығып кетсе бийўаж гәп,
Отырыспаның қәдесине сыймайды.

Жигитлери ғаздай қатар дизилип,
Қызлар отыр қаршығадай сызылып,
Түргеп келип кесе берсе арыўлар,
Мийман кеўили көтерилер қызығып.

Ишип қонақ көтермекте кесесин,
Күлим қағып, еплеп басып өкшесин,
Гөззал алып кейин қарап жылыслап,
Тик қадалып келтирмекте нәшесин.

Салтанатлы дәстүрине жараса,
Қызды сондай ойын-күлки, тамаша.
Қыз –келиншек, жас жигитлер қосылып,
Ел жатқан соң болды жүдә оңаша.

Сөз айтылмас берилгенше гезеги,
(Гей жасларды дүзейтуғын тез еди).
Қуўқыл сөзли, өр минезли тентекти,
Дәлкек күлки балғасында езеди.

Адамшылық ушын кетти жарыспақ,
Үлкен айып-ерегиспек, тарыспақ,
Отырыспа ҳәр биреўдиң минезин,
Өлшеп қояр бармақ пенен қарыслап.

Ала басқур, ҳәсем бай-шуў, үзикли,
Жүз бас үйде отырыспаны дүзипти.
Узын бойлы жас өспирим жигитке,
-Гәп қозға,-деп бир жас үлкен қызықты.

-Бул баланы дилўар жигит деседи,
Болса керек узақ жақтың шешени,-
Деп биреўлер сыбыр-сыбыр гәплести,
Қонақ жигит қолға алды кесени.

Ушқыр қомы жаздырылмай қанаттың,
Тыпыршылап отыр екен қонақ дым,
Боз жорғадай зырғып ала жөнелди,
Қоңыраўын сыңғырлатып тамақтың.

Ол заманда дәстүр емес шапалақ,
Ҳәр ким отыр жүрегинен баҳалап,
Ақдәрьяның ийириминдей таўланып,
Сөз артынан сөзлер шықты шақалап.

Ой-қыялы уқсап аққан булаққа,
Туўлап тасып, енип атыр қулаққа,
Сап-салмақлы түн ҳаўасы жаңғырып,
Жипек сестин созып кетти узаққа.

Сезди жүйрик шаршамастай шамасын,
Мәзи, гейде қарап қояр қағазын.
Сулыўлардың жүреклерин еритти,
Ырғап-ырғап жибергенде намасын.

Бир намадан онсан толғаў туўады,
Жаздырылды қабат-қабат буўаты,
Өршелетти өр толқындай шабытын,
От жүрекли жаслығының қуўаты.

Ҳәмме басқа ҳәрекетти умытқан…
Еситкенлер келип алыс-жуўықтан,
Адам қаплап айналасын отаўдың,
Жабық түрип анталасты уўықтан.

Күш жигери қайнап тасқан денеде,
Пәтли жүйрик шаршар емес еле де.
Қулақларын түрип өтер таңланып,
Жолаўшылар ыққа жүзген кемеде.

Ҳәмме жанды силтидейин тындырды,
Қәпелимде болды, бирақ, сыңғырлы,
Көрмек ушын умтылысқан адамлар,
Байқаўсызда бес уўықты сындырды.

Жуўдырласып шашбаў менен шашақлар,
Сылдырласып ҳәйкел менен моншақлар,
Албырақлап өрре турған қыз-жигит,
Абайламай бирин-бири қушақлар.

Шаңарағы қайысқан соң шартылдап,
Бай ҳаялы шыға келди барқылдап,
Болмағанда тап усындай патырат,
Сөз булағы емес еди сарқылмақ.

Биреўлер жүр, - ийтердиң,-деп кейисип,
Бирақ тезден жым-жырт болды, келисип.
Мирәт пенен шайыр берип жуўапты,
Қалды үлкен абырайға ерисип.

Айтып шийрин қосықлардың нешесин,
Саз даўысқа келистирип нәшесин,
Ынтықтырып таң-тамаша өткерди,
Таң атқанша әдебият кешесин.

Баба сөзин өркенлеткен қосып тың,
Даўыллардай бурқып еди йошып дым.
Қыз-жигиттиң жүреклерин бәнт еткен,
Сонда көрдим кәраматын қосықтың.

Сен ийеси болмасаң да ҳаўаздың,.
Жаслайыңнан шайыршылық сөз жаздың.
Жақсылардан тәлим алған өкинбес,
Ең опалы шәкирти бол Аббаздың!-

Деди ғарры айтып бизге көп гәпти,
Сөз түйинин бул жерде бир тоқтатты.
«Жақсылардың аты өшпес» деген бар,
Көрген жанлар өмиринше мақтапты.

Зияратлап барған екен Ғәрипти,
Аға сөзи мумиядай еритти.
- Заман келди, узаққа шап, иним деп-
Ҳақ нийетли пәтиясын берипти.

Дәстүрине кәмил болып ҳәр жақтан,
Күши тасып муза менен әрўақтан,
Қара қала, Таллық бойын аралап,
Журтын көрген Әжинияз, Бердақтың.

Бир жайлаў бар Аққаланың қасында,
Аббаз шайыр бир жаз болып усында,
Жағымсызлаў хабар келип елинен,
Қәпелимде қайтып кеткен қысында.

Не жетеди жақсылардың дадына,
Ҳеш бир аўыл азаматтың жаты ма?
Сол ўақытта болып кеткен мәканы,
Аталыпты сол шайырдың атына.

Секирискен арғымақлар семиз дым,
Қыр жағында өркешленген егиз қум,
Суў жағынан өтер еди гүркиреп,
Әўдийискен пароходы теңиздиң.

Көллеринде көлбеп ушқан  қуў, ғаз көп,
Шарўаға бай, егиншилик дым аз тек,
Әсиресе балықшылар мәканы,-
Тап ҳәзир де аталады Аббаз деп.

Ийе болып «Баҳадыр»дай дәстанға,
Абыройы көтерили аспанға,
Қарақалпақ қәдирлеген ҳасылым,
Ғайып болды жетписинен асқанда.

Гейпаралар пикир айтар кесип дым,
«Жапакеши шайыршылық кәсиптиң,
Заманында бүлбил еди сайраған»-
Деген сөзди талайлардан еситтим.

 

ЖЕТПИС ЖАС

(Халық жыршысы Садық Нурымбетовтың 70 жыллығына)

Узақ мәнзил шегип сапар,
Жети шыңнан асқан аға,
Аппақ гүлдей гүмис сақал,
Көркиңе жарасқан аға.

Қәдди-қәўмет нурлы шырай,
Халық жүгин көтерип удай,
Жаяў гезип спортшыдай,
Күшке күшлер қосқан аға.

Бир әсирге таялғанда,
Озып өттиң қыялдан да,
Гей жигиттей боянғанда,
Сен олардан жассаң аға.

Қолға қәлем алғаныңда,
Гүл жайнады бармағыңда.
Мен төбешик болғанымда,
Бийиктеги аспан аға.

Арал бойларын жайлаған,
Жүректе толқын қайнаған,
Әмиў бойында сайраған,
Бүлбилгөя қуссаң аға.

Журтқа белли ер екениң,
Жүрген жериң берекели.
Қыз-жигитли мерекени,
Атқарыстың жастан аға.

Жақсыларды көре-көре,
Кеўлиң патша, тилиң төре,
Сөз маржанын тере-тере,
Дәрья болып тасқан аға.

Әжинияз түп сағасы,
Тәбериксең отағасы,
Ҳәзиргиниң ең ағасы,
Алдымдағы асқар аға.

Мәўжиребер ылғал салып,
Сөзлериңе ҳәўес халық.
Руўхыңнан пәрўаз алып,
Шарықлады жаслар аға.

Жаңлай берсин ҳаўаз сестиң,
Даўыллардай бурқып естиң,
Бундағы көп қәлемлестиң,
Бәрин өзиң басқар аға.

Кең Ўатанға мәлим ерсең,
Ўазыйпаң көп айта берсем,
Қарақалпаққа Әлийшерсең,
Тәрийпиңиз дәстан аға.

Тәрезиңниң салмағы көп,
Шайырдың пир-әрўағы деп,
Заманымның Бердағы деп,
Халық көтерди, йошлан аға.

Жасай бериң және-және,
Узақ жастан үзбең дәме,
Терең ақыл, полат дене,
Мүдирмеңиз ҳаслан аға!
  ***
Дүрс еткендей жар қулап,
Ағып түсти сарқырап,
Аббаз, Садық-қос жулдыз,
Жүргенинде жарқырап.

Келип гезек ақырмай,
Қолын былғап шақырмай,
Кеше жүрген Сәкеңди,
Алып кетти апырмай!

Ақ дарағы қулады,
Еситкен соң қулағы.
Матам тутып ел-журтым,
Ақты көздиң булағы.

-Оңалыпты түриң-деп,
Еки көзиң күлимлеп,
Келип еди жақында:
-Жазыларсаң иним-деп.

Дүнья мени алдадың,
Әжел оны жалмадың,
Көрмесимди билмеппен,
Сүйип неге қалмадым!

Жүрек қалай сағынбас,
(Тәғдир бизге бағынбас),
Бир түскен соң тереңге,
Енди қайтып табылмас!

Барса келмес сапары,
Нәсиятқа баҳалы,
Қыялымнан кетпейди,
Көрки, гүмис арқалы.

Жетписинде жайқалған,
Жорғалығы шайқалған,
Алдымдағы аға деп,
Енди кимди айтарман!

Шайырлықтың дәўраны,
Қалмап еди әрманы,
Қәлеминен жаралған,
Ҳасыл гәўҳар қырманы.

Елге тартқан сый басы,
Тозбайтуғын дүньясы,
Атын жойтпас ағаның,
Әдебият мийрасы.
  1971-жыл, 10-октябрь

Эпиграмма

Садық шайырға

Тек жаслық өткен жарымай,
Шадлы күн жылжып тарыдай,
Бахытлы жасап келгенсоң,
Ийилген емес ғаррыдай,

Кейининде қалды алпыс жас,
Қайраты жастан артықмаш,
Сәкеңди қайта жасартты,
Шығарма ушын бар ықлас.  
 

Ибрайым Юсуповқа

Шығармаңа қызғын ықлас берилди
Сулыў сөзге қандыра бер елиңди,
Түркмен, қазақ сулыўлары ынтығып,
Өкпелетип жүрме бирақ келинди.

  ***

Лириканы жазасаң,
Унайды сөзиң жүрекке,
Тек жайлаў адым басасаң,
Итибар бермей тилекке.

Төлепберген Қайыпбергеновқа

Ҳайран қалдым жас жазыўшы Төлепке,
Қәлемлери басқалардан бөлекпе,
Ҳәп заматта бир роман дөретер,
Майда шүйде ушын қалмай ҳәлекке.

Пирлепес Тилегеновқа

«Биринши гудок» пьесасы
Бир бақырып сап болды,
Қайда таы басқасыЎ
Сестиңнен дЎрек жоқ болды.

Тәжетдийн Сейтжановқа
Кермеқас қасын кереди,
Дәмегөйге ереди,
Оннан да сулыў жананлар,
Тәжетке кеўил береди,
-Мени қашан жазар?-деп
Ереди де жүреди.
Оларды қашан көреди?
Табыслы болсын жазғаны
Сөзимниң түпки дереги.

  АСАН БЕГИМОВҚА

Арнаўлы сөзим азлаў айыбым сол,
Асанның халқым ушын қайыры мол,
Мәденият шыңында көзге түскен,
Драматург, жазыўшы шайыры ол.

Басылып Жәлмен байдың ақыйғаны,
-Хорлықтан азат! деди Қатираны,
Үрпейискен жаўызлар қол көтерди,
Мықтылап қарағанда сатираны.

Жаздырылып залымның қармағынан,
Пал тамды Сәпиўраның бармағынан,
Бир геройы саҳрада зарласа да,
Қутылды ол өлимниң тырнағынан.

Қанықпан поэма, қосық дәстанына,
Өрлей берсин таланттың аспанына,
Әсиресе наятий көп қуўандым,
Ғәрипти-Шасанемди қосқанына.

Көргенде ҳәммениң де мийри қанды,
Дөретип повесть пенен романды,
Көлдеги балықшының қызы еди,
Дүньяға танытпақшы Рәўшанды.

Көрип турман сөз жазған неше досты,
Ҳәмме де сол тилекке сестин қосты,
Тағы да қәлемине қуўат берсин,
Сол ушын көтеремиз бүгин тосты.

Ақлық пенен шаўлық сүй, жаса аға,
Денсаўлық бәрҳа керек жасамаға,
Тағы да жүз жасыңа тилеклеспен,
Толысып қайта семир, Асан аға.
     1958-жыл 6-январь

ЭПИГРАММА

Асан ағаға «Балықшы қызы»нан

Он жети жыл бурында,
Тап қырқыншы жылында,
Танысқан едим өзиңе
Ислеп жүрип жылымда.

Сондағы шайыр сен едиң,
Балықшы қызы мен едим,
-Сен ҳаққыңда роман,
Жазып жүрмен деп едиң.

ШАЙЫРЛАРДЫҢ АҚСАҚАЛЫ

(Жолмырза Аймурзаевтың 70 жасына)

Қымбатлы Аймурзаев отағасы,
Қартлық-ҳүрмет өмирдиң атамасы.
Тегершиктей айналып келип қалды,
Жетпистиң қыраў шалған босағасы.

Ўақыт өтер, күн батып, таңлар атып,
Шалқыдың шад дәўранның палын татып.
Өткенсиз асқар шыңлы асыўлардан,
Қәлем деген тулпарды шапқылатып.

Дүт тоғайдан ең туңғыш соқпақ салған,
Устазым деп атасақ болмас жалған.
Қаўлаған шәкиртлердиң бири едим,
Сизлердей ағалардан өрнек алған.

Жыллар өтти жылқыдай дүркиреген,
Бахыт таўып шадлықлы күлки менен,
Толықсып жыр атылды ойыңыздан,
Жәйҳунның ағысындай гүркиреген.

Жасартсақ деп саҳраны гүл өспеген,
Жаңғырды сүрениңиз «Гүрес» деген.
«Әмиўдәрья бойында», «Айгүл-Абат»,-
Турмыстың картинасы елеслеген.

Даңқ көтерген жайсаңның биреўиндей,
Ақыл-ой ушқыр шабыт гиреўиндей.
Сестиңиз тартты елдиң муҳаббатын,
Елжиреген «Жетимниң жүрегиндей».

Өмирдиң берекетли гүзи келди,
Айтпасам да моншақтай дизип енди,
Алтын гүзге бәҳәрден таярланып,
Қырманыңыз кенелтти бизиң елди.

Биреў айтса заманның Бердағы деп,
Биреў айтар шайырлық әрўағы деп,
Роман, дәстан, пьесаңыз дүркин-дүркин,
Тәрези өлшесе де салмағы көп.

Жыйналса айналаңыз аппақ қырман,
Елимиз бәйги қосып ат шаптырған.
Жарыста топты жарған жүйригим деп,
Мардыйып туў сыртыңнан мақтап турман.

Мақтаў емес ҳақыйқат сөзим усы,
Басқа қонған заманның дәўлет қусы.
Елиңиз әлпешлеген перзентлермиз,
Сиз бенен бизлер ҳәмме жәрдемшиси.

Уршықтай айналмақта ўақыт деген,
Узақ жасаң ел менен, Яқыт пенен.
Атыңыз жаңғырықтай жаңлап турса,
Болар ма соннан артық бахыт деген?!

Аббаз, Садық-қос жулдыз кетти алыс,
Алпыс, жетпис арасы бир он қарыс.
Зәңгиңизди қуўсырып биз де келдик,
Баратыр ғаррылыққа қызғын жарыс.

Еллиден асып кетти бир топары,
Орнында бар оңалар-халық мақалы.
Садықтан соң теберик Сиз болдыңыз,
Ҳәзирги шайырлардың ақсақалы!

Шалқып-шалқып соншелли атақ алып,
Көп жыллардың дуз-дәмин тата қалып,
Жетпис түўе сексенге барсаңыз да,
Басқадай буйықпассыз жата қалып.

Мен ойлайман, қарыўдан, ғайраттан деп,
Шайырсыз тилиңизди сайратқан көп.
Сыр билмеген сулыўлар инаныпты,
Сиз айтқанда ҳәзил сөз «бойдақпан» деп.

Сизди ҳеш ким ғарры деп айталмайды,
Исиңизден ғаррылық байқалмайды.
Сайраған ерке бүлбил шайырлардың,
Жүреги жуўғарада қартаймайды.

Ҳәммениң де тилеги, узақ жаса!
Ғәзийне жараттыңыз жүзден аса.
Шал болыў тәбияттың жарасығы,
Әрман жоқ мийнетиңиз қартаймаса!
                                        1980-жыл, сентябрь

ТУРДЫМУРАТ НАЖИМОВҚА

(70 жыллығына арнаў)

Мүдирмедиң жетпис жаста,
Жеңгеним деп Турдымурат.
Жазыўшысаң және басқа,
Енбегиң көп Турдымурат.

Ер жетиўден толып жасың,
Жигитлигиң болған басым,
Айтып берди аўылласың,
Билгеним деп Турдымурат.

«Салдамалы сийне» салы,
Аға дәркар-ел мақалы.
Бир елаттың ақсақалы,
Билгениң көп Турдымурат.

Шығарыўшы ердиң атын,
:йдиң сәни –жақсы қатын,
Айқыз арыў перийзатың,
Әрманың жоқ Турдымурат.

Гөззал еди сәрўи талдай,
Өзиң қайқылықтан қалмай,
Көзине онша «шөп салмай»,
Қәдирин билдиң, Турдымурат.

Қанлы саўашқа да бардың,
Жаўлардың жүрегин жардың.
Алпамыстай батырлардың,
Жолын тутқан Турдымурат.

Терең окопта да жаттың,
Залым душпанға оқ аттың.
Сенде белли азаматтың,
Мәртлиги бар Турдымурат!

ӨМИРИҢНЕН РОМАННЫҢ ЎАҚЫЙҒАСЫ САЙРАП ТУР

(Билимпаз Янгибай Досумовтың 60 жыллығына)

Бәҳәр өтсе жаз келеди, гезегинен қалыспас,
Ҳәр мәўсимниң тәбийғаты бир-бирине арыслас,
Бирақ, сениң ҳәр жылыңда бир әсирлик мәни бар,
Ўақыяға лыққа толы сен жасаған алпыс жас.

Алпыс деген бурынғының ғарры болар мәҳәли,
Лекин, ҳәзир таўдан қайтпас айбатыңның қәҳәри,
Мынаў қарт деп ким айтады көрсе сениң турқыңды,
Жүрегиңде жалынлап тур жаслығыңның бәҳәри.

Сустың бәлент көз жанарың сексеўилдиң отындай,
Қол қысқанда қоймас едиң саўсағыңды батырмай,
Кишипейил терең ақыл, сын-сымбатлы азамат,
:лкен саўаш майданында жаўды қуўған батырдай.

Ақыл-күшиң таса берсин, жигериңди қапласын,
Елдиң саўға муҳаббаты жаслығыңды сақласын,
Көк майсаның қараўындай жалт-жулт етип турса да,
“аррылыққа бәне емес басыңдағы ақ шашың.

Келбетиңе жарасып тур қуў пәриндей ағарып,
Бир жағынан жақсы нышан-жаслар ушын ағалық,
Ҳәр бир талы ҳоширейленип гүмис пенен сырланған,
Сениң даңқлы мийнетиңе болыў ушын гүўалық.

Тоқтамадың кесе турып гезлессе де таўлы тас,
Досларыңа жыллы шырай, душпанларға қаны қас,
Илим ушын талпынғанда қарақалпақ жаслары,
Сен де болдың ең дәслепки қанат қаққан қарлығаш.

Сәўле шашып балқып турды төбеңизден жарық күн,
Қәлем услап уллы билим дәрьясынан қанықтың,
Бир ўақытта толық дене, домалақ бет жас бала,
Бара-бара сүйген улы болдың уллы халықтың.

Асып өттиң бийик-бийик өмириңниң шыңларын,
Оған шерик жаслайыңнан жупты болған дилбарың,
Жас болсамда тап өзимниң ядымда тур сақлаўлы,
Бул билимниң комиссары деп атанған жылларың.

Сонда көрдим жеделленген адымыңның шабысын,
Сонда көрдим бурқып тасқан билимиңниң ағысын,
Барған жасқа ғамхор болып маңлайынан сыйпалап,
Күлим қағып ашып турдың институт қапысын.

Заманыңның суңқарындай пәрўаз еттиң асқарға,
Ер мийнетин туўған ели қыялынан тастар ма,
Сениң менен Нәжим, Қалли, Исмайыллар зәңгилес,
Устаз болған азаматлар дүркин-дүркин жасларға.

Салыстырып қарағанда қатарыңнан ирисең,
Уллы саўаш майданында мүдирмеген тирисең,
Батыс жақтан жаў келгенде айдарҳадай ысқырып,
Унтап-унтап аман қайтқан батырлардың бирисең.

Сол мийнетлер айтылмаса, жалған сөйлеў, қурғақ гәп,
Соның ушын досларыңыз шын жүректен тур мақтап,
Дөреттиңиз том-том болған қарақалпақ тарийхын,
Жоқ жеринен масақшыдай жыйнастырып тырнақлап.

Өз атың да сол тарийхта сақланады мәңгиге,
Уллы-киши ҳәўес пенен етер сени әңгиме,
Үйиңизде қос илимпаз жарыс пенен ис еткен,
Көп рахмет қостарыңыз Рәбийға жеңгеге!

Алпыс жылдың шоққысында қыялыңыз жайнап тур,
Тағы бийик өрлеў ушын жүзиңизде жайнап нур,
Бир жазыўшы қәлем услап тәрийпиңнен қозғаса,
Өмириңде романның ўақыйғасы сайрап тур.

Мине тойы қуўанышы өмириңниң, даңқыңның,
Жүрегиңнен тастыр аға, билимин сап алтынның,
Билмегенге өтип атыр жалғыз ғана өз тойың,
Билгенлерге мерекеси қарақалпақ халқыңның.

Мен де кеўил билдиргеним көпшиликке үн қоса,
Әрманың не ел сөзиңди ынтық пенен тыңласа,
Тириликте үш әсирдиң гүўасы бол тилегим,
Мийнетиңниң күши менен Улықпандай көп жаса!
                                                  1965-жыл 26-июнь, Нөкис

 
ҚӘДИРЛИ АҒА ҚӘЛЛИГЕ

(Алым Қәлли Айымбетовтың 60 жасына)

Халық сезими бирден толық оянбай,
Душпан тырнақ салып турды шаяндай,
Тап соныңдай ала-сапран күнде де,
Жас басыңнан ғайрат еттиң аянбай.

Мәденият фронтында атланыс,
Гүжиўден-ақ, сениң атың көп таныс,
-Тарыс болса сорап көриң Қәллиден,-
Деп те жүрдик етип журтқа мақтаныш.

Жәмленгенде халық ғәзийне нусқасы,
Болдың дәслеп изертлеўдиң устасы,
Прозаик, аўдармашы, критик,
Жас билимдар досларымның устазы.

Институт босағасы билимниң,
Сен сүйикли муғаллими елимниң,
Өмириңниң салтанатын көрсетти,
Докладында Ибрайым иниңниң.

Елиў деген не ол? — жигит ағасы,
Ғаррылықтың алшақ еле арасы,
Күш-жигериң арта берсин тасқынлап,
Тез жаңғырсын жазғаныңның жаңасы.

Мийнетиңе ықлас еттим жасымнан,
Елиң ушын сыбағаң көп қосылған,
Аға, саған дәстан жазсам көп емес,
Ҳәзиринше еки аўыз сөз досыңнан!

                                        1958-жыл, 20-март   
 

АҒАСАҢ

(Наўрыз Жапақовтың 60 жыллығына)

Елиў деген ердиң жаслық өмири,-
Деп ел нақыл еткенине қанықпан.
Шад заманда жигитликтиң дәўири,
Жетпис беске жеткенине қанықпан.

Отызыншы жылдың қарап аспанын,
Айнасынан көрдим сени баспаның.
Сонда сездим мәртебеңниң асқанын,
Дослар үмит күткенине қанықпан.

Аз десек те өткен алпыс жасыңды,
Қанша даўыл болды, қанша басылды.
Он жастан соң көрип ярым әсирди,
Басып өткен өткелиңе қанықпан.

Қыян-кести болды гейбир соқпағың,
Жигериңди шын полаттай тапладың,
Булағайдың батпағына батпадың.
Не жайсаңлар кеткенине қанықпан.

Гейбиреўлер ишип ҳадал асыңды,
Тура сала жуп жағадан асылды.
Жалын, өртлер  ғаўлап-ғаўлап басылды,
Ел көзден жас төккенине қанықпан.

Сапыранлы  бурқасыннан қутқарған,
Алып шыққан даўыл менен отлардан,
Адамшылық ўазыйпаны атқарған,
Шын азамат мәртлериме қанықпан.

-Шығысқанбыз, ҳәтте, буннан бетерден,
Нар болғансоң аўыр жүкти көтерген,
Тири болсам ҳадал хызмет етермен,-
Деген қызғын сертлериңе қанықпан.

Сап алтындай тасып турдың күйместен,
Сол шынлықты ким айтпаса, сүймеспен,
Жапырағыңа ҳеш бир зақым тийместен,
Гүлдей жаснап өскениңе қанықпан.

Күн деп  баслап, ҳаўазыңның ең басын,
Бахыт, қуяш ериткенде қорғасын.
Минип алып заманның саз жорғасын.
Алға сүрип кеткениңе қанықпан.

Иттипақлық жеңди талай қыйынды,
Жас жүрекке шайырлық йош жыйылды,
Бәҳәриңниң жамғырындай қуйылды.
Дослық жырын төккениңе қанықпан.

Суўда, қырда, өндиристе, егисте,
Төрткүл, Шымбай, Қоңырат, Мойнақ, Нөкисте,
Қарақалпақстан жетсе жеңиске,
Бағын бирге еккениңе қанықпан.

Досларыңа сеўип күннен жақтыны,
Душпаныңа өткир тилли шаққылы,
Дәстан, қосық, лириканың авторы,
Заман сазын шерткениңе қанықпан.

Әмиў бойлап пәрўаз еттиң ҳаўаға,
Ылашындай көп талпындың жағаға,
Жүрегиңди арнап ини-ағаға,
Шарықлатқан сеслериңе қанықпан.

Парқын билген үлкен-киши, қатардың,
Шайыр жигит, ел алымы атандың.
Жийреншедей Аяпберген атаңның,
Қәдирине жеткениңе қанықпан.

Сөз гәўҳары ақылыңнан жаралды,
Жер жәҳанға таныстырдың Аралды.
Өткирлетип қәлем деген қуралды,
Сөзди дүркиреткениңе қанықпан.

Ел ерлерин тәрипледиң шамалап,
Суўшың да жүр атызларды жағалап,
Сыншы халқың хызметиңди баҳалап.
Елдиң ҳүрмет еткенине қанықпан.

Ҳәр жылында бир-бир мийрас қалдырған,
Азаматсаң, мақсетиңди болдырған.
Өңириңе шоқ жулдызлар толтырған,
Өмир-тарийх дәптериңе қанықпан.

Тағы алға қустай қанат қағасаң,
Тасқынласын тойың менен тамашаң.
Кимге устаз, талайларға ағасаң,
Төбең көкке жеткенине қанықпан.
   ***
Қандай болып көринсем де көзиңе,
Шын опалы ини едим өзиңе.
Бир ўақытта найсаплардың сөзине,
Ерип гинә еткениңе қанықпан.

Кеткен жоқпан тумсығымды көтерип,
Бәлки, менде болғанда да қәтелик,
Суўға батсам алып шығар көтерип,-
Деп те үмит күткениме қанықпан.

Жаслық өтти, болдық енди ересек,
Мәртлик емес, гийне тутып елесек,
Аман болсақ айтып берер келешек,
Шын дослықтың кептерине қанықпан.
                                        1964-жыл, декабрь

НАЎРЫЗ ЖАПАҚОВ ПЕНЕН ХОШЛАСЫЎ

Шадлықта қайғы дус болып,
Жүректи салды азапқа.
Тосаттан уштың қус болып,
Қайтып келмес узаққа.

Талайлар жылап қайғырды,
Айралықтың матамы.
Мүсийбет оты айырды,
Дүньядан Сизди мудамы!

Айналады бир тынбай,
Тәбияттың ағысы.
Ертелеў тартты қурдымдай,
Қара жердиң қапысы.

Көзиме ысық дийдарың,
Сүўретиң өшпес жүректен.
Елиңди жандай сыйладың,
Қыялың меҳир дөреткен.

Болып едиң басында,
Қәсийетли улы атаның,
Соңынан оған қосымта,
Перзенти болдың Ўатанның.

Талпынып шықтың аўылдан,
Кептердей туўлап жасыңда,
Досларға болдың баўырман,
Дәўлетиң гүрлеп басыңда.

 

ЖИГИТСЕҢ

(Дәўлет Ешимбетовтың 60 жыллығына)

Қаршадайдан жумыр таўдың төсинде,
Талай қойды бағып жүрген жигитсең.
Бир сапары айтқанларың есимде,
Жақсыны, жаманды көрген жигитсең.

Ышқы оты ҳәўиж алған басыңда,
Аппақ гүлдей жеңгей отыр қасыңда,
Сол сулыўға ашық болып жасыңда,
Алғыр қаршығадай илгир жигитсең.

Мийнетте шынығып, шыннан балқыдың,
Заманында өмириңше шалқыдың,
Неше жыллар қарақалпақ халқының,
Журт ағасы болған үлкен жигитсең.

Ҳеш нәрседен өкинбедиң әрманда,
Микояндай қолды қойдың пәрманға,
Ташкент пенен Москваға барғанда,
Халық тилегин айта билген жигитсең.

Еле ғаррылық жоқ қуўат талғандай,
Сеннен зорман демес жигит ҳәр қандай,
Түс турпатың анаў-мынаў палўандай,
Әрмансыз дәўранды сүрген жигитсең.

Алпысыңда Алпамыстай бар күшиң,
Жигериңди аянбадың халық ушын,
Ел-журтыңның жақсы деген алғысын,
Өнебойы алып жүрген жигитсең.

ТАҒЫ АЛДА ӨРЛЕЙТУҒЫН ӨТКЕЛ КӨП

(Мийнет Қаҳарманы Қәллибек Камаловтың 50 жыллығына)

Басшы келип кетеди, халық қалады,
Жақсы басшы сыртынан мақталады.
Арадан кетсе де ол, өтсе де ол,
Адамлар жүрегинде сақланады.

Жаманның сөзи журтқа оқ болады,
Излегени - ашыў менен кек болады.
Ҳәр кимниң минез - қулқы аспан жердей,
Пәс басшы бир сүрниксе жоқ болады.

Басшы болсаң елиңниң ағасы бол,
Бир жағынан хызметкер баласы бол.
Жақсылық жерде қалмас деген сөз бар,
Ең қәдирли көзиниң қарасы бол.

Зор бунда аўыл, шәҳәр ағалары,
Усы гәп - елдиң сырттан баҳалары.
Баслық, мүдир, рәйис яки ҳәким,
Ҳәммеси өз халқына бала бәри.

   ***
Көп тыңладым жыраў менен бақсыны,
Тәрийплейди жаман менен жақсыны,
Қарақалпақ халық болғалы излейди,
Халқы ушын перзент ҳәм ел басшыны.

Маман, Ерназарлар жазып қулашты,
Арқа жаққа былғап өткен қурашты,
Бәриниң де ең әдиўли нийети,
Халық бахыты ушын жүрегин ашты.

Жалын тутып, баслап барар жарықтан,
Жаны пидә мәртлер шықты халықтан,
Деп журтымыз алақайлап қуўанды,
Неше әсир басшылықтан тарыққан.

Журт бийледи талай-талай жақсы адам,
Ескишиллер парқ көрсетти басқадан.
Менменлердиң өңкип кетти столы,
Өзимшиллер арба жолда ақсаған.

Әңгиме көп, гәп тыңланса шайырдан,
Гейбиреўлер жазықсыздан майырған,
Көргенсизге жиндей ҳәмел жетиссе,
Бир топарды он урыўға айырған.

Таңландырдың, қуўандырдың, сен мени,
Мәлим еди ис сәтине дөнгени.
Дослық күштиң туўын бәлент көтердиң,
Бир нийетке жәмлестирген ҳәммени.

Тегин адам көпшиликти ерте ме?
«Мыңнан тулпар» депти биреў ертеде.
Ҳақ көкирек - әдилликтиң нышаны,
Төбеңде тур асқар таўдай мәртебе.

Айтып турман турмыс жолын бир қарап,
Жолбасшылық- бийик ҳүрмет, зор талап,
Туўған журттың хызметине тақ турдың,
Намыс ушын аўыр жүкти арқалап.

Әлле қашан умытқанбыз гүндени,
Мәканымыз- техникалы тың ели,
Жеримизге қут-берекет орнады,
Ақсуңқардай туғырыңа мингели.

Авторысаң атланыслы сапардың,
Ҳәр тараўда тыңнан партаў қопардың,
Елжиреген жүрегиңниң буйрығы,
Ел хызметин булжытпастан апардың.

Қыян-кести қыйынлықлар гезлести,
Нәзер салсам, өткирлигиң зер кести,
Жылдырымдай он-онбес жыл ишинде,
Мәканымыз көп жылғыдан тез өсти.

Гидирмеди халқым алға жүристен,
Ҳеш миниңди таппадым мен ҳәр истен,
Маршаллардай бере ғойсаң команда,
Журт хызметке солдатлардай кирискен.

Халқымыздың жарасықлы гүлисең,
Тамыр жайған байтеректей ирисең,
Көп миллетли, ойласықлы ислерде,
Тастыйықласып қол қойғанның бирисең.

Бангладештиң, узақ Мадагаскардың,
Абыройлы делегатын басқардың,
Япония, Ливияда жүрсең де,
Жолдас болды муҳаббаты дослардың.

Усы жерде жалғыз мысал алайық,
Бир мен емес айтысады халайық,
Ақыл көркиң, кишипейил минезин,
Саўлатыңа қас қойғандай ылайық.

Көтерсең де жердиң жети қабатын,
Халық жүреги—күшиң менен қуўатың,
Ҳеш ўақытта жалғыз дарақ бақ болмас,
Зәңгилеслер алып ушар қанатың.

Бойларында Әмиў менен Аралдың,
Қарақалпақ руўхынан нур алдың,
Жастан ағла тәрбияның ишинде,
Нағыз жайсаң жигит болып аталдың.

Ел-журтыңа еттиң үлкен ағалық,
Жүрген жериң жеңис пенен жаңалық,
Жас үлкенлер тилек тилер сүйсинип,
«Аман болай, Қәллибекжан Камалов!»

Елли жаста бабыңда тур нақ күшиң,
Мийўе дарақ ийиледи өрлеп шың,
Халыққа жақын, менменликтен узақсаң,
Қарақалпақстанымның бахты ушын.

Ел хызметин атқарыўдан жалықпа,
Ой-баўырың енип кеткен халыққа,
Тағы алда өрлейтуғын өткел көп,
Көкке қарай қыран қустай шарықла!
                              1976-жыл 18-март

УШҚЫР ҚЫЯЛ КЕҢЕЙДИ

(Илимпаз Әбиш Панабергеновтың
50 жасына арнаў)

Барма Әбиш есиңде,
Катер минип қыр астық.
Ақ мотордың төсинде,
Түни бойы сырластық.

Жазыўлы тур ойымда,
Болды қызық тамаша,
Бозатаўдың бойында,
Көп қыдырдық оңаша.

Ләззетлендик гәплерден,
Симиргендей кесесин.
Мен өткердим дәптерден,
Әдебият кешесин.

Сондағы бир сөзиңде,
Айтып едиң: -Ойла,-деп.
-Бир ушқын бар сөзиңде,
Лаўлаттырмай қойма,-деп.

Айттым сонда:-Билим аз,
Сөздиң парқын айыр,-деп.
Болсаң егер илимпаз,
Мен боларман шайыр,-деп.

Гүркиреген жас едиң,
Гүли болған мектептиң.
Жаста болсаң бас едиң,
Билим менен ержеттиң.

Отыз жылға шамалас,
Сол бир күнлер өткели,
Дослығымыз-қаналас,
Жүрек қашық кетпеди.

Билим деген шың бийик.
Қуўмай келмес өзиңе.
Ақыл менен қунтыйып,
Түсип алдың изине.

Өттик таўды, тасларды,
Гей жеринде қысылдың.
Дүркин-дүркин жасларды,
Қанат байлап ушырдың.

Гәўҳар пәрли палапан,
Шәкиртлериң көбейди.
Тап өзиңе талабан,
Ушқыр қыял кеңейди.

Бир шәкиртиң - директор,
Бири үлкен хызметте.
Билген жанлар бөлеп тур,
Ҳүрмет пенен иззетке.

Зор улысаң елимниң,
Аштың ақыл аршаны,
Батырысаң билимниң,
Болмасаң да маршалы.

Қарақалпақ елинде,
Пәрўаз еттиң жалықпай,
Жүздиң билим көлинде,
Аралдағы балықтай.

Тарийх деген айнаңды,
Көп үңилдиң анықлап.
Елге бердиң пайдаңды,
Алғыр қустай шарықлап.

Болды сениң уяңдай,
Институт қапысы,
Ғәзийнели дүньяң бай,
Елдиң берген алғысы.

Орынланды жастағы,
Нийетимиз ойлаған.
Өзиң едиң бастағы,
-Қосық жаз,-деп қоймаған.

Жыр жазбаған күним аз,
Ел исине тайынман.
Болдың үлкен билимпаз,
Мен де бүгин шайырман.
                    1967-жыл, декабрь

 

ЫСЫҚЛЫҚ БАР ТҮСИҢДЕ

(Жолымбет Сейтниязовтың 60 жыллығына)

Билим, илим тийкарынан жаралған,
Ықбал мәңги болсын, ҳармаң Жолымбет,
Қанат байлап Қундыз, Майпоз, Аралдан,
Көкке пәрўаз еткен тарлан Жолымбет.

Ҳеш биринен бос қалмаўға үлестиң,
Келешегиң ушын жастан гүрестиң,
Зәңгилесип мениң менен бир өстиң,
Бәрҳа бир жағыңда барман Жолымбет.

Абырай ушын салып мудам қарыўды,
Тоқтатпадың өсип алға барыўды,
Қоңырат қызы Абадандай арыўды,
Алпамыстай таңлап алған Жолымбет.

Халқың ушын турмадың ҳеш аянып,
Ғаррылыққа жастан көрдиң таярлық,
Абырайдан буўат-буўат пай алып,
Елдиң ардақлысы болған Жолымбет.

Бахыт күнниң сәўлесинде балқыдың,
Ел перзенти қарақалпақ халқының,
Бийик-бийик столларда шалқыдың,
Қалмады жүректе әрман Жолымбет.

Жанашыры болдың, намыстың, ардың,
Ҳүждан деген жолдан тапжылмай бардың,
Менменсинип қарсы айтысқанлардың,
Қорқытып жүрегин жарған Жолымбет.

Өткир алмас шаққысы бар тилиңниң,
Ой-сезими күшли көңил гүлиңниң,
Гилтин қолға тутып келдиң билимниң,
Алға қарай ылғал урған Жолымбет.

Алпыс шыңнан асқан менен жасыңыз,
Спортшыдай бир тынбастан жазы-қыс,
Барған жериң гил баса-бас асығыс,
Исти қатты жанландырған Жолымбет.

Жанға жайлы ысықлық бар түсиңде,
От-жалынлы кең қыялың күшиңде,
Өзбекстан жулдызлары ишинде,
Белгили есапта турған Жолымбет.

Алпыс бул заманның жаслық дәўири,
Кеткен емес қайқылықтың ҳәўири,
Қайым келсе сулыўлардың тәўири,
Ара-тура ашық болған Жолымбет.

Айтпасақ та болар енди ояғын,
Жүйрик аттай сонша жеңил аяғың,
Қашан көрсем жас жигиттей баяғың,
Ким қарт десе сени- жалған Жолымбет.

Алдың жастан көпшиликтиң алғысын,
Бар жигериң бағышланды халық ушын,
Қутлы болсын шығып турған алпысың,
Жүз жаста ҳәм шаршап талмаң, Жолымбет.

Бала-шағаң менен жасларың менен,
Өмирлик жолдасың-қостарың менен,
Ел-журтың менен, досларың менен,
Сүриң бирге шадлы дәўран, Жолымбет!
                               1980-жыл 5-май, Нөкис  

ЕҢ БИРИНШИ КАПИТАН

(Жапақ Искендеровтың 50 жыллығына)

Усы тойда гәп айтыўға еринсек,
Ништерлейди Базар деген келиншек,
Жапақ пенен биз де қурдас боламыз,
Азғана жас кейинирек шегинсек.

Дайы-жийен ҳәзилине қанбастан,
Дәлкегимиз жарасады ең бастан,
Екеўи де мени күйеў-сүйеў деп,
Ара-тура шалып қояр жамбастан.

Бир жағада туўып-өстик, жас сыбай,
Той ийеси Жапақ, Базар қос жубай,
Тартып отыр барлық жанның қыялын,
Йошландырып қосық айтқыш бақсыдай.

Елиў жаста айтып турман ҳармасын,
Шын сөйлейин бермесе де жармасын,
Базар бәле, сайлап шанышқан әўелден,
Жигиттиң ең қартаймастай ағласын.

Шерек әсир жуптыласып, қос етти,
Дийдарлары бирин-бири мәс етти,
Базар келип дастурханы тасқынлап,
Қанша жанды Жапақ пенен дос етти.

Билгенликтен өмириниң гиреўин,
Бирин айтсам, қалдырмайман биреўин,
Жапақты мен «қайнаға» деп сыйласам,
Базарға да елжирейди жүрегим.

Жаным жақын сүйек пенен, ет пенен,
Сезим барма тәрийплеўге жетпеген,
Усы Жапақ қылшылдаған шағында,
Ўатан ушын жулқыласты от пенен.

Жалын шашып Финляндия ҳаўасы,
Бурқасынлап Балтик теңиз жағасы,
Оң қолына таңба басып жиберген,
Мәртлигиниң өмиринше гүўасы.

Гедир-будыр минези жоқ ҳақыйған,
Иззет көрип отырмыз бул сақыйдан,
Жапақ еди уллы қырғын саўашта,
Ең биринши қарақалпақ капитан.

Жастан минди Гөруғлыдай ғыйратты,
Мен айтпайман өтирикти ғыйбатты,
Жапақ өзи реҳимли болса да,
Жаў жағынан неше жанды қыйратты.

Талай жаўдың төси қалды қуўарып,
Душпан жылап, дослар турды қуўанып,
Күнлик жолдан күтип алды халқымыз,
Қолларына жалтылдаған туў алып.

Сонша ҳүрмет көрсетилди жас жанға,
Алпамыстай даңқ көтерди аспанға,
Туўысқаны Аяп пенен Жапақты,
Ендиргенмен гүркиреген дәстанға.

Жаў басына түсириўши жасылды,
Бир көрсек деп Жапақ деген ҳасылды,
Талай қызлар ашық болып сыртыңнан,
Базар деген перийзатқа қосылды.

Мәлим соңғы өмириниң өткели,
Гейде жақын, гейде жүрдим шеткери,
Айтпасам да көпшиликке аян ғой,
Халық ишинде қанша хызмет еткени.

Жапақтың ба, я Базардың бахтыма,
Минди талай ҳәмеллердиң тахтына,
Базар менен қосылыўдан бийиклеп,
Жылдан-жылға өрлей берди жақтыға.

Бир-биреўге үлкен ҳүрмет көп керек,
Жүргенде де кишигирим өкпелеп,
Анаў-мынаў, пыртыў-шыртыў гәп болса,
Айтысамыз аўлағында жеккелеп.

Айра түссек көрисемиз сағына,
Тилегим сол бағ қосылсын бағыңа,
Перзентлерин шадлық пенен өстирип,
Узағына шалқый берсин тағы да.
                                        1970-жыл. 9-январь

 

УЛЫҚМАН АҒА

(Мийнет қаҳарманы, шыпакер,
Оразымбет Халмуратовтың 70 жыллығына)

Наўқас пенен жүрдим бираз тиресип,
Жапсақ нәрсе жаздырмады сиресип,
Барып едим Халмуратов докторға,
Аўырыўымды атып урды гүресип!
   ***
Босағасын атлап жетпис бәҳәрдиң, 
Өттиң жүз әсирлик сызықтан, аға.
Сүйкимли перзенти аўыл-шәҳәрдиң,
Ҳәмме жанға бирдей туўысқан аға.

Жаслығыңды айтар ҳәр ким асырып,
Гейде қайқы болып, гейде басылып,
Сүйген сулыў перийзатқа қосылып,
Жаңа жәннет турмыс қурыпсаң, аға.

Бахыт қушағында жасасып палдай,
Гөззалың турған соң таўланып талдай,
Көзлерине өләмата шөп салмай,
Юсип-Зулайхадай болыпсаң, аға.

Таўыстай таранып, қасларын керип,
Ўапалы яр болды жүрегин берип,
Бахыт- ығбалыңа жеңгей де шерик,
Наргүлден йош-жигер алыпсаң, аға.

Тәрийпиңди нешше дилўарлар жазды,
Хошҳаўазлар сайрап, арнайды сазды,
Аязды, жапсақты,  пушықты, тазды,
Адам денесинен қуўыпсаң, аға.

Минезиң сай келди елдиң салтына,
Қәстелер аўырып келсе алдыңа,
Емлемеген аўырыўларың қалды ма,
Иллеттен, қуяңнан, сынықтан, аға.

Зарланған жанлардың жүрегин уқтың,
Мыңсан бәламатты гүресип жықтың.
Кесел жыланларын суўырып шықтың,
Өкпеден, баўырдан, қуўықтан аға.

Келген пәлекетти көрип айнадай,
Жан дәртине даўа таптың қыйнамай,
Кәраматлы Әбиў Ибн Синадай,-
Күншығыстан шыққан улықсаң аға.

Миллионларын қырдың кесел қуртлардың,
Тиллеринде жаңлап нешше журтлардың,
Мыңлаған адамды өзиң қутқардың,
Дуўры келген әжел қурықтан аға.

Жас жылжыған сайын күшиңе толдың,
Ҳәр саўсағы алтын шыпалы қолдың,
Медиктен биринши Қаҳарман болдың,-
Мәңги атың өшпес тарийхтан аға.

Өтти талай булағайлы арпалыс,
Алдыңызда еле де көп атланыс.
Шарапатлы адам болыў- мақтаныш,
Қарақалпақ деген улыттан аға.

Жәйҳун суўы бурқып таспас сағасыз,
Халық ишинде кишипейил ағасыз,
Ким шақыртса иркилместен барасыз,-
Тартынбай ыссыдан, суўықтан аға.

Қыйналасыз наўқас жатса турмастан,
Қуўанасыз сақыт болса сырқастан,
Өмириңниң ҳәр бир күни- бир дәстан,
Елдиң алғысына молыққан аға.

Қасқырды, кийикти атасыз сайлап,
Гөззаллардың көрки жүректи жайлап,
Жүрсиз жетпис жаста машина айдап,
Сап ҳаўада шынтлап шыныққан аға.

Ҳәр журтта төгилген маңлай териң бар,
Ҳәр бир үйде иззетиң бар, төриң бар,
Жүзлеген шыпалы шәкиртлериң бар,
Қустай шарықлаўға қуныққан аға.

Еле де жигиттей қуўатың басым,
Әсирден әсирге тозбас мийрасың,
Сизге берсин данышпанның мың жасын,
Ҳәзирги ҳәзирети Улықман аға.
                              1970-жыл, 22-май, Нөкис

 

АҚЫЛ-ОЙЫҢ - ӘДИЛ ЗАҢДАЙ

(Қарақалпақстан Финанс министри Жәлел Муятдиновқа)

Қаршадайдан болдың шаққан,
Минез-қулқың халыққа жаққан.
Түп негизиң Арал жақтан,
Ушып келген тарлан Жәлел.

Жас басыңнан ойлай-ойлай,
Бәрҳа үйрениўге тоймай,
Оқыйбердиң китап қоймай,
Тынбай билим алған Жәлел.

Билип Муҳитдийин ағам,
Жастан зейни кетти саған,
Тегин емес ат-бабаң,
Елге басшы болған Жәлел.

Өзбек, Тоқтамыс, Қаражан,
Ақ балғалыдан тараған,
Хан сүйекли журт сораған,
Ата жолын қуўған Жәлел.

Мудам әдилликти сүйдиң,
Урпақларымыз бир үйдиң.
Шаўлығы Жанназар бийдиң,
Жақсылардан қалған Жәлел.

Ҳәр нәрсе шығады бардан,
Шынлық туўар намыс-ардан,
Әдилликти бабалардан,
Мийрас етип алған Жәлел.

Бир турыста тоқтамайсаң.
Илим жолын тапқандайсаң.
Басқалардай мақтанбайсаң,
Илимий-алым болған Жәлел.

Мәмлекеттиң көп ақшасы,
Сатып алынар басқасы,
Болып ақшаның патшасы,
«Подписиң» тас жарған Жәлел.

Тәкаббирлық сеннен жырақ,
Менменге болдың қаттырақ,
Жақсы досларға шамшырақ,
Халқы ушын туўған Жәлел.

Келешегиң, жарық таңдай,
Акыл-ойың әдил заңдай.
Хеш ўақытта асқынланбай,
Бир қәлипте турған Жәлел.

Саған ырза туўған елиң,
Жубайың зор, сулыў келин.
Соңдай жақсы перзентлериң,
Көңлиңде жоқ әрман Жәлел.

Бахыт келсин таза-таза,
Қолыңа ҳеш алмай ҳаса,
Ең кеминде бир жүз жаса,
Сүребер шад дәўран, Жәлел!
                               1983-жыл, 3-август

ЖАНЫП ТУРҒАН ОТ ЕДИҢ

(Жумамурат Жийемуратовтың 60 жасқа толыўына)

Өскен жериң Мәделиниң даласы,
Арқа күнбатары Мойнақ қаласы,
Жийемурат шабандоздың баласы,
Шыққан түпки тармағыңды билемен.

Қыял шарықлатып ойға аламан,
Бир жағада туўып өскен палапан,
Ақ шабақтай дөп-дөңгелек баладан,
Жумамурат болғаныңды билемен.

Жас басымнан көргенликтен көз бенен,
Тәрийплегим келди көркем сөз бенен,
Шаққанлығың басым еди өзгеден,
Дәл күшиңе толғаныңды билемен.

Қаниязов Қурбанияз ағаң да,
Баслық болып шалқыды сол заманда,
Мәмбетмурат атлы кирип дүканға,
Ылақ ойын салғаныңды билемен.

Минези жеңиллеў, кеўили ҳақ киси,
Оны басқылады елдиң лаққысы,
Сенде де бар еди тилдиң шаққысы,
Шайырлыққа әрманыңды билемен.

Сүннетулла сайратқанда дуўтарын,
Сен де шаптың муҳаббаттың тулпарын,
Қаршадайдан сулыўлыққа иңкәриң,
Булағайды салғаныңды билемен.

Сондай қызық еди жаста әдетиң,
Бир есаптан жанып турған от едиң,
Урыста да парызыңды өтедиң,
Саўашларға барғаныңды билемен.

Шарпыўынан аман қалып жасыңның,
Дийдарына ашық болып ҳасылдың,
Бийбиханым перийзатқа қосылдың,
Арыў таңлап алғаныңды билемен.

Шайырлықтан жасырындың сен буғып,
Зор талантың қалып қойды туншығып,
Күшке қызып, ҳәкимликке ынтығып,
Дегершекти бурғаныңды билемен.

Бастан өтти өмир душшы-ашшысы,
Ең әўели ақсақалдың хатшысы,
Бара-бара районның басшысы,
Болып топты жарғаныңды билемен.

Бир сапары қалдың бирақ, қысылып,
Лётчик кеткен самолетты усынып,
Өзиң айдап әл-ҳаўаға ушырып,
Қопаллыққа урғаныңды билемен.

Өзин көрме, соққанын көр устаның,-
Дегендей-ақ дәўлет қусын устадың,
Менменшилик ең жек көрген душпаның,
Кишипейиллик жәўланыңды билемен.

Қайда барсаң исти гүл-гүл жайнаттың,
Қаршығасы едиң ушқан Мойнақтың.
Бар жигерин ақыл менен ғайраттың,
Ел-халқыңа арнаўыңды билемен.

Қаўлап өскен жеткиншеклер өкшеңде,
Таярлаған кадрларың көп сенде,
Баз биреўди дослық пенен сөксең де,
Жаманлыққа бармаўыңды билемен.

Таса берсин уллы бахыт сағасы,
Жасай берсин Әмиў-Арал жағасы!
Бизиң жақсы басшылардың ағасы,
Елдиң арын арлаўыңды билемен.

Ақ таппадым шашларыңа үңилип,
Жүз жаста ҳәм қалмассаң сен бүгилип,
Ўәкил болсаң спортшыдай жүгирип,
Шар тәрепти шарлаўыңды билемен.

Әрмансыздан көриң бахыт тамаша,
Қуўанышлар бола берсин жаңаша.
Дослар, жаслар, қостар менен көп жаса,
Шалқып жүрген дәўраныңды билемен!

ЭПИГРАММА

Шамурат Муўсаевқа

Жетписинде жас болған,
Пахтакешке бас болған,
Тасқын мийнет сағасы,
Аўылының ағасы.

Жарыста жастан озыўға,
Келеди оның шамасы,
Абыройы бийик қатардан,
Шамурат ата қаҳарман,
Оған бериң бир сәлем!

Абажан Дурдыевқа

Кишиге ол ағажан,
Ҳәммеге ол жанажан.
Заманға сәйкес Гөруғлы,
Батырдың бири Абажан!

Қутлымурат Сейтмуратовқа

Қутлымурат жигерленип қатып тур,
«Ақ алтын»ды молдан-молдан сатып тур.
Қайбир жерге басшы болып барса да,
Барған жери гүбили майға батып тур.

Айым Камаловаға

«Ақ алтын»ның ақ шолпаны Айым қыз,
Сыпатыңды тәрийплеўге тайынбыз,
Сизге арнап жүрек сырын жаңғыртты,
Талай-талай шайыр жигит, шайыр қыз.

Ҳадал мийнет жолындағы атланыс,
Гүжигенде ҳаўазаңа халық таныс.
Айналайын Айым деген атыңнан-
Өзиң түўе елиң ушын мақтаныш!

Самбай Қошмуратовқа

Жер жүзине даңқы шыққан Қарунбай,
Мал жыймаған сениң баққан малыңдай,
Жаўырынлары қошқар менен қойыңның,
Гүжирейип тур Қызылқумның жарындай.

Убайтжан Әзировқа

Ғайратлы бала гезинен,
Шығысты бәрҳа сөзинен.
Келиншеги жарыста,
Қалыспайды өзинен.

ДУЙЫМ ЖУРТТЫҢ ДӘРКАРЫСАҢ

(Спорт шебери Сатыбалды Мылтықбаевтың 50 жасына)

Сатыбалды атың мәңги,
Палўанлардың сәрдарысаң.
Журт ардақлар мәртебеңди,
Көкке ушқан тарланысаң.

Билегиңде полат бардай,
Омыраўың бийик жардай,
Түс-турпатың көп суңқардай,
Қобланлардың Қобланысаң.

Шыға шаптың әўел бастан,
Дәў келсе де тартынбастан,
Топқа түскен он төрт жастан,
Әмиўдәрья арысланысаң.

Кем-кемнен өрледиң өре,
Жаўырынң тиймеди жерге,
Мен-мен деген жигитлерге,
Өрнек болған әрманысаң.

Қыялың көкти шарлаған,
Айбатың бәлент ҳарлаған,
Елимниң арын арлаған,
Бул заманның Қобланысаң.

Мәскеў, Ташкент, Алматыда,
Дақ салмадың халық атына,
Саддақ күшиң, ғайратыңа,
Жигитлердиң султанысаң.

Қыян-кести гүрес қурған,
Мәҳәлинде жамбас урған,
Тилегиңди тилеп турған,
Халқыңның мәрдикарысаң.

Көкирегиң ҳақ, көңилиң таза,
Қолыңа ҳеш алмай ҳаса,
Ең кеминде бир жүз жаса,
Дуйым журттың дәркарысаң.
                              1987-жыл, август

ҚЫЯС ЖЫРАЎҒА

Гезип келдиң Шымбай, Мойнақ, Хийўасын,
Ташкент, Мәскеўлерге барған Қыяссаң.
Қолда сақлап Қорқыт ата мийрасын,
Қайқайып қобызды шалған Қыяссаң.

Қарақалпақ түп сағасы- он саннан,
Дәстүр болып қалған екен бул соннан,-
Деп жырладың алып алтын аршаңнан,
Елдиң шежиреси болған Қыяссаң.

Ата-баба не көрмеген бурында,
Жәйҳун-Сайхун, Түркистанда, Қырымда,
Халықтың муңы елеслеп тур жырыңда,
Саз бенен сәўбетке палўан Қыяссаң.

Сөздиң гәўҳарларын жаўдырдың қардай,
Қыза келе өршелендиң тулпардай,
Нурабылла, Әбдир, Ерполатлардай,
Бийикти гөзлеген тарлан Қыяссаң.

Шатыр қурып «Тентек арна» бойында,
Халықтың шадлы қуўанышлы тойында,
Толқынлардай шалқығаның ойымда,
Жүзлеп-мыңлап алғыс алған Қыяссаң.

Сонда қаршадайдан гәпиңди аңлап,
:ш түн уйқыламадым ынтығып тыңлап,
Турыпты еле ҳәм көкиректе жаңлап,
Жүректи бәнт еткен пәрман Қыяссаң.

Журт кеўлине көркем сәўле жақтырдың,
Қумбыл болып елиң ушын тақ турдың,
Сулыўлардың таңлайларын қақтырдың,
Көрмей қалғанларға әрман Қыяссаң.

Жанды тербеп ләззет берген қулаққа,
Ой-қыялың уқсап аққан булаққа,
Ығын-жығын жыйынларда, сынақта,
Жүйриклердей топты жарған Қыяссаң.

Өткен шайыр даналарды яд еткен,
Деген атың шығып еди әдептен,
Гә жылатып, гейде журтты шад еткен,
Ҳөнер майданында дәўран Қыяссаң.

Ҳинжи-маржанларды түйеге артып,
Қоңыраў сыңғырлатып, алдына тартып,
Қатары ишинде бедели артық,
Дүньяға бир келген кәрўан Қыяссаң.

Тәйтәриштей  нама салып көрмеген,
Сыпайылық арын қолдан бермеген,
Нешше дәстан, толғаў менен термеден,
Алтын ғәзийнели қырман Қыяссаң.

Сүрен салдың татыўлыққа, ҳүрметке,
Алпамыстай батырлыққа, мийнетке.
Ел ишинде болып кәтте зийнетте,
Күшке руўҳ берген дәрман Қыяссаң.

Ҳәмме ушын белли қәдир-қымбатың,
Еле ҳәм батырдай сыны-сымбатың.
Толқынлардай шалқығаның ойымда,
Жүзлеп-мыңлап алғыс алған Қыяссаң.

Сонда қаршадайдан гәпиңди аңлап,
Үш түн уйқыламадым ынтығып тыңлап,
Турыпты еле ҳәм көкиректе жаңлап,
Жүректи бәнт еткен пәрман Қыяссаң.

Журт кеўлине көркем сәўле жақтырдың,
Қумбыл болып елиң ушын тақ турдың,
Сулыўлардың таңлайларын қақтырдың,
Көрмей қалғанларға әрман Қыяссаң.

Жанды тербеп ләззет берген қулаққа,
Ой-қыялың уқсап аққан булаққа,
Ығын-жығын жыйынларда, сынақта,
Жүйриклердей топты жарған Қыяссаң.

Өткен шайыр даналарды яд еткен,
Деген атың шығып еди әдептен,
Гә жылатып, гейде журтты шад еткен,
Ҳөнер майданында дәўран Қыяссаң.

Ҳинжи-маржанларды түйеге артып,
Қоңыраў сыңғырлатып, алдына тартып,
Қатары ишинде бедели артық,
Дүньяға бир келген кәрўан Қыяссаң.

Тәйтәриштей  нама салып көрмеген,
Сыпайылық арын қолдан бермеген,
Нешше дәстан, толғаў менен термеден,
Алтын ғәзийнели қырман Қыяссаң.

Сүрен салдың татыўлыққа, ҳүрметке,
Алпамыстай батырлыққа, мийнетке.
Ел ишинде болып кәтте зийнетте,
Күшке руўҳ берген дәрман Қыяссаң.

Ҳәмме ушын белли қәдир-қымбатың,
Еле ҳәм батырдай сыны-сымбатың.
Мудамы қартаймас тарийхта атың,
Өзиң ҳәм Алпамыс, Қоблан Қыяссаң!

 

ЖАПАҚ БАҚСЫҒА

Үш жигирма бес жасты өткерип бастан,
Үш жүз жыллық тарийх көрген бүлбилим.
Өмириңниң ҳәр зийнеси бир дәстан,
Таңнан таңға сайрап келген бүлбилим.

Қанат қағып Арал, Жәйҳун бойында,
Хорезмниң қыры менен ойында,
Шымбай, Чарджоў, Хийўа, Қоңырат тойында,
Мерекелер саўып келген бүлбилим.

Толқынлатып сөздиң булақ тасқынын,
Кәраматын көрип талай жақсының.
Арзы, Сүйеў, Муўсалардай бақсының,
Йош жигерин алып келген бүлбилим.

Таңлай қағып, бас шайқады аламан,
Алғыс алды аўыл менен қаладан.
Гүмбирлетип дуўтар, гиржек, баламан,
Ушқыр сазлар шалып келген бүлбилим.

Минар өрдиң баба соққан мурадан,
Жармыш жардың сарқыраған жырадан.
Дәўран сүрдиң, «сүрдим» десе бир адам,
Шамшырақтай жанып келген бүлбилим.

Гөззал жигит болып көзлер тоярлық,
Мийрас қурдың әўладларға жаярлық,
Қаррылыққа жастан көрип таярлық,
Орден, медаль тағып келген бүлбилим.

Тал жипектей минезиң бар досларға,
Қыран қустай шарықладың асқарға,
Жаслайыңнан палапандай жасларға,
Сейислердей шабыт берген бүлбилим.

Алмас пышақ қын түбинде жата ма
Ушқыр талант болмай жалынлата ма?!
Нағыс ойып мыңсан түрли нотаға,
Намалардан ҳәрип терген бүлбилим.

Бастан өтип жигитликтиң дәўраны,
Шерли жүреклердиң тарқап әрманы,
Сулыўлар алдында сүрип жорғаны,
Қара қасты қағып келген бүлбилим.

Халқы сүйген сәтең болып жериңде,
Өнер менен ерке өстиң елиңде.
Жетписте ҳәм нама жаздың келинге,
Дәрья киби ағып келген бүлбилим.

Устазлықтан ҳүрметленип басында,
Шереги кем  нағыз бир жүз жасыңда,
Төрт жүз шәкирт қуўат болып қасыңда,
Ҳәптеликке барып келген бүлбилим.

Қуўанаман ийгиликли тойыңа,
Узақ өмир саўға болғай пайыңа,
Ел алғысы медет берер бойыңа,
Бийик-бийик бахыт көрген бүлбилим.
                                        1969-жыл, апрель

 

ГЕНЖЕБАЙ БАҚСЫҒА

Генжебайға қаршадайдан таныспан,
Дуўтар сести самал менен жарысқан.
Қандырады қулақлардың қурышын,
Еситкенде жақын түўе алыстан.

Өртекедей ойнақшыйды бармағы,
Ҳәр наманың онсан түрли салмағы
Генжебайға қуўат берген, йош берген,
Ашық айдын, пирлериниң әрўағы.

Сестине мегзеген гүлдирмаманың,
Ақыл айырады жақсы жаманын.
Билгенлерге әлўан түрли сыры бар,
Дуўтарда шертилген ҳәр бир наманың.

Буннан көрип турман сазлар тасқынын,
Руўҳы бар уллы Арзы бақсының.
Есжан менен Жапақлардың шәкирти,
Өзи болса мийрасхоры жақсының.

Бурынлары журт жыйналып көп болып,
Саз тыңлаған қатар-қатар шоқ болып.
Бул күнлерде Генжебайлар болмаса,
Дуўтар сазы кетер еди жоқ болып.

Онда еситилер тулпар шабысы,
Теңиздиң толқыны, дәрья ағысы.
Адамлардың қайғы менен шадлығы,
Тоғай шуўылдысы, қуслар даўысы.

Жаў қолында өлип кеткен ярлары
Муңлы жананлардың аҳыў зарлары.
Түсингенге бәрин айтып берип тур,
Генжебайдың дуўтарының тарлары.

Қурыжланып шерткен шақта бул киси,
Көңилди тебрентер саздың үлгиси.
Нама лапызынан еситилип тур,
Жигитлер дәлкеги, қызлар күлкиси.

Саздың парқын алғыр жүрек аңлайды,
Журт ҳеш ўақта гөззаллыққа қанбайды.
Генжебайдың сазы өшпес мәңгиге,
Елеберин оркестрде жаңлайды.

 

КОМПОЗИТОР АЛИМЖАН ХАЛИМОВҚА

Саз билан сәўбеттиң кәўсар, булағын,
Атадан тәрбия алған жигитсең,
Илим дәрьясының сағасын гезип
Мәскеў, Ленинградқа барған жигитсең.

Узақты гөзледиң талпынған аттай,
Ҳөнерди изледиң уйқыда жатпай,
Жүректе талантың ғаўлаған оттай,
Жалынлы шоқ болып жанған жигитсең.

Қустай көтерилди мәртебең бийик,
Ашықлық саўдасын көңилге түйип,
Әмиўдиң бир гөззал бүлбилин сүйип,
Шайдалық ышқында қалған жигитсең.

Шадлы дәўран сүрип шалқыдың жастан,
Көңилиң дәрья болды көкирегиң аспан,
Қыз берип ел-журтым сыйлады бастан,
Көкке пәрўаз еткен тарлан жигитсең.

Көрип қарапәрең ғошшақ турқыңды,
Ҳәзилкеш балдызлар қырқты муртыңды,
Намаға қандырып қайын журтыңды,
Елге абырайлы болған жигитсең.

Биреўлердиң досты, жорасы болып,
Халқымның көзиниң қарасы болып,
Шынында сүйикли баласы болып,
Қарақалпақ атын алған жигитсең.

Дәўлетиң тасқынлап алдыңа өрлеп,
Өттиң бәйгилерден маңлайың терлеп,
Қолға шыбық услап қулашты сермеп,
Не шийрин сазларды салған жигитсең.

Ҳәмме баҳалады еткен исиңди,
Еңбегиңди плёнкаға түсирди,
Музыкада көрдим тасқын күшиңди,
Сазға жан ендирген палўан жигитсең.

Қәдирин көп билдиң елдиң салтының,
Гөнермейди ғәзийнели алтының,
Мақтанышы қарақалпақ халқының,
Нағыз Чайковский болған жигитсең.

Қолларың қабарып жаздың нотаны,
Жақсыларды еркелетер ўатаны,
Атыңыз тарийхта жасар мудамы,
Жалпы халыққа машҳур болған жигитсең.

Денеңиз қуўатлы, кеўлиниз таза,
Көрсет ҳөнериңди бир жүзден аса,
Қарақалпақ халқым ушын көп жаса,
Бир жуп отыз жасқа толған жигитсең.

 

ХАЛЫҚ АРТИСТИ АЙЫМХАН ШАМУРАТОВАҒА

Ярым әсир жолы әжайып сапар,
Талай кешиўлерден кештиң Айымхан.
Жүйрик ғунаныңда топлымға шабар,
Қаршадайдан көзге түстиң, Айымхан.

Гүлпаршыны едиң Қоңырат елиниң,
Тоқпақтай таўланып шашта өримиң.
Ең гөззалы болып гилең периниң,
Таўыстай таранып өстиң, Айымхан.

Дийдарың Ләйлиниң жамалы болып,
Сийнең жигитлердиң қумары болып,
Кеўлиңде жаслықтың самалы толып,
Бәҳәр сәўириндей естиң, Айымхан.

Ғош жигитлер болып саған шын ашық,
Сүйсең де ҳеш сездирмедиң сыр ашып,
Талай жигит тәўекелге таласып,
Бираздың жүрегин тестиң, Айымхан.

Беталдыңа ҳеш бир жанды қаратпай,
Талантыңа күш қосылып қанаттай,
Менмен деген жигитлерди жаратпай,
-Төрткүл қайдасаң,-деп уштың, Айымхан.

Пайтахттың ең гөззал бир гүли болып,
Гүллердиң ишинде сүмбили болып,
Қарақалпақстан бүлбили болып,
Эфирде жаңлады сестиң, Айымхан.

Өнерди өрлеттиң аттай меңгерип,
Шоқтай көркиң хош ҳаўазға тең келип,
Жүргениңди көзим менен мен көрип,
Қутлықлап қолыңнан қыстым, Айымхан.

Шарықлап елимниң шадлы жасаўы,
Тийместен өмирдиң өткир қашаўы,
Болып жүрип қызлардың ең асаўы,
Жигит дузағына түстиң, Айымхан.

Сүйген яры болып Әмет шайырдың,
Дегишкен жигитке жуўап қайырдың.
Жаста болсаң ақыл менен айырдың,
Парқын алтын менен мыстың, Айымхан.

Шығып алып көркем өнер төрине,
Кем-кем пәрўаз еттиң бәлент өрине,
Қарақалпақ, өзбек, түркмен жерине,
Даңқың көтерилип йоштың, Айымхан.

Әрмансыздан сүрип шадлы дәўранды,
Шабыт пенен алып бийик қорғанды,
Қулдыратып талант деген жорғаңды,
Узақ бәйгилерге түстиң, Айымхан.

Перзент сүйдиң өркенледиң, көгердиң.
Зердиң ушығасы болып шебердиң,
Қартаймастай гөззалысаң өнердиң,
Парқы болмас узақ жастың, Айымхан.

Бир жуп жигима бес жасаған жасың,
Кәйўаны болса да қурбы-қурдасың,
Салланған сәрўидей саўлатың басым,
Барған сайын толып-тастың, Айымхан.

Еле де теңлессең бир гөззал қызға,
Жүз жасыңа шелли сыныңды бузба.
Концерт берип қайтыў ушын жулдызға,
Зор дәўранға жақынластың, Айымхан.

Тез-тез еситилди жаңалық хабар,
Илимниң байрағы алысқа шабар.
Адам өз исинен өз бахытын табар,
Сен де өз бахтыңды таптың, Айымхан.
                                                  1968-жыл

ЭПИГРАММА

Айымхан Шамуратова ҳәм
Гүлхан Шыразиеваларға

Айымхан, Гүлхан шағласа бирге,
Мысалы  бүлбиллер сайраған гүлде.
Өз үстинде ислей берсе егерде,
Қосық атқарады жүзлеген тилде.

 

ЖУП ТАЛАНТ

(Халық артисти Халмурат Сапаровтың 60-жыллығына)

Бул не деген зор киси,
Халқына мәлим зор иси,
Шыға қойса сахнаға
Келеди журттың көргиси.

Узаққа шапқан ҳеш тынбай,
Ғаррысынбай, жассынбай,
Гейде көрсең Тайшахан,
Бирде көрсең Көшкинбай.

Ақыл менен қарыўда,
Исти алып барыўда,
Жулқынады «Қырық қыз» да
Талпынады «Арыў» да.

Гейде ханның төринде,
Гейде туўған жеринде,
Өткир көзин қадайды,
«Москвалы келин»ге.

Образлар тез көрер,
Тамашаны көз көрер,
Бир ўақытта Досмурат,
Қалжан болып өзгерер.

Ләззет алдым пал болып,
Ҳайран қалдым лал болып,
Қомпаң-қомпаң етеди,
Гейде ғарры шал болып.

Үлкен менен үлкендей,
Киши менен кишидей,
Қылтың-қылтың етеди,
Жас өспирим кисидей.

Ҳәр адымы жаңалық,
Көрсетпекте ағалық,
Документ бизиң алпыста,
Мийнетине гүўалық.

Тамашаға қарашы,
Алшақ емес арасы,
Пиязовтың қурдас деп,
Ойнайтуғын жорасы.

Намысына тарысқан,
Ат шабысып алыстан,
Сулыў жеңгей екеўи,
Узақ жыллар жарысқан.

Ол да талант ойнатқан,
Бул да талант ойнатқан,
Бир-биринен қалыспай,
Зуўлап өтти байрақтан.

Тасқынлаған өнери,
Теңдей екен жигери,
Қарақалпақ, өзбектиң,
Мақтанышлы шебери.

Жуптылықта туўысқан,
Бахыт тапқан жумыстан,
Жалынлаған қос талант,
Ул-қызына жуғысқан.

Ата-менен анадан,
Өнер өрлеп жаңадан,
Шадлық сазын жаңлатты,
Маҳкамбай ҳәм Абадан.

Сүйинемен, қарайман,
Жүйриктен жүйрик зорайған,
Алп туўған анадан,
Қарындасым Райхан.

Композитор- бул да бар,
Режиссёр- ол да бар.
Нәжиматдин, Сәрўарлар,
Тулпар өскен жорғалар.

Ул-қыз, күйеў баладан,
Қурастырған аламан.
Жарқырасқан жулдызлар,
Екеўинен тараған.

Өнер жолы қыя-қыр,
Тынбай өрлеп киятыр,
Орнатса күши жетеди,
Өз үйинен театр.

Ғаўлап өскен жемиси,
Үлкен бахыт ең усы,
Ҳәзиринше бир шайыр,
Жалғыз ғана кемиси.

Абыройы аспанда,
Үлкеннен де, жастан да,
Өз алдына армия,
Шәкиртлерин қосқанда.

Жуптысы менен ерине,
Берекет енген кәрине,
Соныңдай бахыт гезлессин,
Досларымның бәрине.

Халмурат аға Сапаров,
Көрместен ҳеш бир қапалық,
Жуп талант жайнап жасасын,
Еки жүз жасқа тақалып!
                    1971-жыл, 6-январь

 

АҚЛАДЫҢ ЕЛДИҢ АЛҒЫСЫН

Нақ Ерназар палўансаң,
Гейде көрсем, арықтай.
Гейде көрсем, Бердансаң,
Гейде көрсем-Зәрипбай.

Бирде көрсем, тарбақсаң,
Бирде көрсем, әрўақсаң.
Бирде көрсем, Көшкинбай,
Бирде көрсем, Бердақсаң.

Заман шерик, қатарсаң,
Бирде көрсем, Қодарсаң.
Бирде көрсем, украин,
Бирде көрсем, татарсаң.

Рейимбайсаң, таныссаң,
Бирде көрсем, болыссаң.
Бирде көрсем, яўмытсаң,
Бирде көрсем, орыссаң.

Гейде батыр, арлысаң,
Гейде пақыр, жарлысаң.
Бирде сәтең жигитсең,
Бирде шатақ ғаррысаң.

Ҳайран болдым көргенде,
Талант саған ерген бе,
Жүз адамның шырайын,
Бир өзиңе берген бе?!

Сийрек көрип, тез көрип,
Таңланамыз көз көрип.
Түс-келбетиң түрленер,
Қәпелимде өзгерип.

Дәрья болып тасқандай,
Көкирегиң аспандай.
Түрли түске енесең,
Жубайыңнан қашқандай.

Қыялың дәрья, ағады,
Шарықлап көкке шабады.
Жасырынсаң да Турсының,
Алжаспай өзи табады.

Бирде көрсем Алпамыс,
Қозып кетер арқаңыз,
Бирде көрсем әбеший,
Айбатыңнан қорқамыз.

Гейде күйип-жанасаң,
Ақмақ патша боласаң.
Бәйбишеңди умытып,
Қырық бир қатын аласаң.

Айтпақ едим, ҳарма, деп,-
Дақ келтирме ярға, деп,
Шыр-пыр болар жубайың:
-Буның еси бар ма?-деп.

Гәплесейик жекме-жек,
Айтысайық төкпелеп,
Ярың зорға шыдасты,
Мушын түйип өкпелеп.

Ақ болса, сениң шашың ақ,
Жүресең бәрҳа тасып-ақ,
Сахнаға шықсаң, қылтаңлап,
Жигитлигиң басым-ақ.

Ақладың елдиң алғысын,
Барлығы да халық ушын.
Узағына шалқый бер,
Қутлы болсын алпысың!

 

ХАЛЫҚ ХУДОЖНИГИ ҚўЎЕНДЕР БЕРДИМУРАТОВҚА

Жаслайынан бийикликке қанат қаққан Қәўендер,
Ақ суңқардай ҳаўалады Шымбай жақтан Қәўендер,
Ашшы менен душшылардың дәмин татқан Қәўендер,
Елли жаста өмир гүли шешек атқан Қәўендер,
Ой-қыялы Жәйҳун дәрья, толқып аққан Қәўендер.

Илим, ҳөнер жолларында жанын талай қыйнады,
Аралады Мәскеў, Ташкент, Нөкис, Шымбай, Хийўаны,
Тасқынлаған қызыл қырман еңбегиңниң жыйнағы,
Бастан-аяқ жазыў ушын дәптериме сыймады,
Ийгиликли кәсибинен камал тапқан Қәўендер.

Дөретеди тоғай-орман, дәрья-көлди, теңизди,
Бул заманның тракторын, ески шығыр-өгизди,
Жуўан менен жиңишкени, арық пенен семизди,
Толғаттырмай туўғызады дара менен егизди.
Тик турпатын сәнлендирип адам соққан Қәўендер,

Үй ишине таў орнатып, темир жоллар салады,
Бағлар егиў, гүл көгертиў, гилең сондай талабы,
Көз алдыма алып келер аўыл менен қаланы,
Периштедей сулыўларды қолдан жасай алады,
Зәрре ғана жан бериўге жақынлатқан Қәўендер.

Ынтық пенен байқап көрдим, қадап оған көзимди,
Еринбейди, жалықпайды, ирадасы төзимли.
Көрсетеди гөззаллықты, қыялдағы сезимди,
Алпысымда еске салып мениң жаслық гезимди,
Тулпар менен аспан-көкке шарықлатқан Қәўендер.

Ҳәсемликти илип алар бир қараса түсине,
-Тәсийин!- деп аң-таң болдым, шым-шытырық исине.
Қыялының кеңлигине, ақылының күшине,
Соның бәри қалай сыйған, бир мийиниң ишине?!-
Ой жетпестей ҳөнер менен елге жаққан Қәўендер.

Сызығының сырын билмей мийим оттай ғаўлады,
Қандай ана туўған буны, қай шебердиң әўлады?
Мурадына жеткерип тур мийнетиниң саўлаты,
Уллы Бердақ сыйлығына ылайықлы лауреаты,
Сийнесине жарқыратып жулдыз таққан Қәўендер.

Шад заманда нур өмирдиң тата берсин мазасын,
Ҳеш ўақытта ғарры болмас қолға тутқан ҳасасын,
Елеберин дөретпениң үйе берсин тазасын,
Ықбал-бахыт саўлатында узағына жасасын,
Отыздағы жас жигиттей еле шаққан Қәўендер.
                                         1977-жыл, 20-апрель, Нөкис

 

ЕСЕМУРАТ ӨТАМБЕТОВТЫҢ 70 ЖАСҚА ШЫҒЫЎЫНА ЯДГЕРЛИК

Арзыў әрманыңды бәржай еткиздиң,
Еле ҳәм шаршама, талма Есеке,
Шоққысына минип алдың жетпистиң,
Сапарың оң болғай, ҳарма Есеке!

Қаршадайдан хызмет етип елиңе,
Қызыл кийдиң қарыў байлап белиңе,
Зулымды бәнт етип барар жерине,
Адасқанды салдың жолға Есеке.

Азаматсаң ели-халқы унатқан,
Сөзлериң бар айтса кетпес қулақтан,
Қанып алып илим деген булақтан,
Жетик болдың нызам, заңға Есеке.

Талай шырматылған түйинди шешип,
Өткирлигиң жаўҳар яңлы зер кесип,
Бағдағы салланған сәрўидей есип,
Бүркиттей жулқындың алға Есеке.

Кеңесгөйи едиң қатар жаслардың,
Аўыр жылларында елди басқардың,
Бәржайлығы ушын уллы жоспардың,
Күш салдың намысқа-арға Есеке.

Парқын билдиң дослық пенен душпанның,
Бир белгиси қанат байлап ушқанның,
Узақ жыллар Қарақалпақстанның
Заң рулин туттың қолға Есеке.

Жийен өткен аңлап истиң аңғысын,
Қызықпапты ҳәкимшилик даңқ ушын,
Халыққа жумсап өмириниң бар күшин,
Сөз найзасын урған ханға Есеке.

Сен де көкке пәрўаз еттиң елиңнен,
Ақылыңнан бәлентлигиң көринген,
Алпыс мәртти азат еткен өлимнен,
Жийен шайыр саған баба, Есеке.

Әлмисақтан түпки мениң дайымсаң,
Дәлкеклессем, ҳәзилиме қайылсаң,
Жазбасаң ҳәм Хожабектен шайырсаң,
Жийреншедей шешен аға, Есеке.

Досларыңа исти әдил шештирдиң,
Алымысаң нызам менен дәстүрдиң,
Шәкиртлерди палапандай өстирдиң,
Өрмелетти бийик таўға Есеке.

Боталақтан өсип барып нар шығар,
Билгенлерде, умытқан ҳәм бар шығар,
Баҳалаўшы Тилеўберген жаршы бар,
Еңбеклериң елге саўға, Есеке.

Халық ушын турмадың ҳеш аянып,
Ғаррылыққа жастан көрдиң таярлық,
Абыройдан буўат-буўат пай алып,
Ынтықпадың дүнья малға Есеке.

Жаман-жәўтиклердей ҳарамға қызбай,
Ҳаслы затлы сулыў сыныңды бузбай,
Әдепли икрамлы уялшақ қыздай,
Қанаат әйледиң барға Есеке.

Қарыс көтерилсе адам ақмағы,
Шәлтийеди залым қандай тахтағы
Жазықсызға тиймеў ушын тоқпағы,
Сен болыстың ҳадал жанға Есеке.

Урпақ жақсы болса-өмир қуўатың,
Жаслығыңды даўам етер қанатың,
Тамара, Клара, Марат, Полатың,
Болсын тап өзиңдей ағла Есеке.

Көркем гүлдей ғаўлап өскен ул-қызлар,
Қамқа жеңгемиз бар, шадлы турмыс бар,
Өңиринде жалтылдаған жулдызлар,
Қыран қустай көкти шарла, Есеке.

Минезиңде бир миниң жоқ жигитсең,
Жибермейсең жүреклерди жибитпей,
Саў болғайсаң ғыршылдаған жигиттей,
Қартайып қатардан қалма, Есеке.

Қәдирдән ағаның саўлаты бөлек,
Гүлдей жасарғайсаң қайтадан түлеп,
Иниң Тилеўберген шайырдан тилек,
Өмириңе жүз жас жалға, Есеке.

ТИЛЕЎМУРАТ ҚАНИЯЗОВТЫҢ ЕСТЕЛИГИНЕ

Айбаты зор арыслан едиң, шер едиң,
Ҳәрбир жанға хош мүләйим ер едиң,
Сийрек ушырасады сендей даналар,
Шоқтай болып бир айрықша дөредиң.

Кеше ғана жайнап турған гүл едиң,
Аўырса да, саўалар, деп жүр едим,
Аўыр наўқас баспалатты кем-кемнен,
Тыңламастан көпшиликтиң тилегин.

Келген сырқас өрмекшидей аў жайып,
Жаттың кем-кем жапырақтай сарғайып,
Өлим деген тәбияттың буйрығы,
Егер ўақтың жеткен болса қартайып.

Жуп-жағадан тутып әжел жеттиң бе,
Тилеўмурат арамыздан кеттиң бе!
Ташкентти де узақсынып жүр едик,
Япырмай, бул кетти ғой, деп көп күнге.

Халқы сүйген жигит сирә тек емес,
Саған арнап не жазсам да көп емес,
Бир том етип жазар едим китапты,
Әттең, бирақ өмириңе сеп емес.

Кеттиң достым, келмес узақ сапарға,
Енди қайтып көринбейсең қатарда,
Кеткен адам егер қайтып келгенде,
Қурбанияз жер астында жатар ма?!

Гүлиң солып, көп жуўлатты қуйқамды,
Жылаў менен өткердим мен бир таңды,
Не болса да жүрегимди басаман,
Көрип Бердақ, Тилеўнияз, Султанды!

АСҚАР МӘМБЕТНАЗАРОВТЫҢ ЕСТЕЛИГИНЕ

Зарланып қалды жасларың,
Қосылған жастан қостарың.
Илажсыз халқың узатты,
Сениңдей қыймас Асқарын.

Арыслан едиң, шер едиң,
Бар еди журтқа керегиң,
Ерназар батыр бабаңдай,
Атағың шыққан ер едиң.

Жайылған мийўа жарпағың,
Яд етер ҳәр бир урпағың.
Ийманың болып жолдасың.
Торқалар болсын топырағың.
  1983-жыл, 27-февраль